Akıllı Sözleşmeler ile Alınan Flaş Krediler (Flash Loans) Nedir?
RehberFlaş kredi nedir? Flaş krediler nasıl alınır? Flaş krediler nasıl çalışır? Flaş kredilerin kullanım alanları nelerdir? Flaş krediler riskli midir?
Flaş krediler (flash loans), hem iyi hem de kötü nedenlerle kripto para alanında manşetlerde yer aldı. Birçok savunmasız DeFi protokolünden yararlanmak için kullanılmış olsalar da, birçok kullanıcının kâr elde etmesine de yardımcı oldular. Hatta bazı meraklılar, bunların en yenilikçi blockchain teknolojilerinden biri olduğunu iddia ediyor. Ancak flaş krediler (flash loans) tam olarak nedir? Bu makale, flaş kredilerin nasıl çalıştığını açıklamakta ve en yaygın uygulamalarından bazılarını özetlemektedir.
Flaş Kredileri (Flash Loans) Nedir?
Flaş kredi, bazı merkeziyetsiz finans (DeFi) ağları ve protokolleri tarafından yatırımcılara sağlanan teminatsız (veya garantisiz) bir kredi türüdür. Geleneksel kredilerden farklı olarak, flaş krediler, borçluların gelir kanıtı, rezervler veya teminat gibi standart belgeler sağlamasını gerektirmez. Flaş krediler, bir blockchain ağına bağlı dijital sözleşmeler olan akıllı sözleşmelerden yararlanır. Ayrıca, kripto alım satım işlemlerini yaparken, flaş krediler, borç almaktan geri ödemeye kadar tüm işlemi tek bir anlık işlemde gerçekleştirir.
Bir flaş kredi (flash loan) işlemi için üç adım vardır: Birinci adım, kullanıcının fonları ödünç alması, ikinci adım, kullanıcının fonlarla bir şeyler yapması ve üçüncü adım, kullanıcının krediyi geri ödemesidir. Adımlardan herhangi biri eksikse, işlem başarısız olur ve blok zinciri sanki hiçbir şey ödünç alınmamış gibi işlem öncesi durumuna döner.
Basitçe teminatsız krediler yani flaş krediler şu şekilde çalışır: Size bu tek işlem için ihtiyaç duyduğunuz kadar borç vereceğim. Ancak, bu işlemin sonunda, en azından sana ödünç verdiğim tutarı bana geri ödemelisin. Bunu yapamazsanız, kredi sözleşmesi iptal olur ve verilen borç geri alınır.
Bu tür kredilerin popülaritesi, bir dizi Ethereum tabanlı merkeziyetsiz finans (DeFi) protokolünün popülerlik kazanması ile arttı. 2020'nin başlarında, Ethereum (ETH) tabanlı borç verme platformu Aave bu konsepte öncülük etti. Ancak bugüne kadar flaş kredilere gerçek dünya uygulaması tasarlanmadı.
Flaş Krediler (Flash Loans) Nedir? Nasıl Çalışır?
Flaş kredide iki ana taraf vardır: Borç veren ve borç alan. Borç verenle etkileşim kurmak için, borç alanların üç bölümden oluşan bir akıllı sözleşme geliştirmesi gerekir:
- Ön kredi veren kuruluşlardan (Aave, dYdX, ve Uniswap) borç alma.
- Diğer işlemler için akıllı sözleşmelerle etkileşime girme
- Krediyi iade etme.
Tüm iş akışı aşağıdaki beş adımdan oluşur:
1. Krediyi Transfer Etme: Flaş kredi (flash loan) sağlayıcısı, talep edilen varlıkları borç alanlara aktarır.
2. İşlemleri Başlatma: Kullanıcı önceden tasarlanmış işlemleri başlatır.
3. İşlemleri Çalıştırma: Kullanıcı, ödünç alınan varlıklarla yapacağı işlemleri (arbitraj, tasfiye vb.) gerçekleştirmek için farklı akıllı sözleşmeler ile etkileşime girer.
4. Kredi Geri Ödemesi: İşlemler tamamlandıktan sonra kullanıcı, ödünç alınan varlıklarla birlikte veya bunlar olmadan varlıkları flaş kredi sağlayıcılara iade eder.
5. Kontrol: Son olarak, flaş kredi (flash loan) sağlayıcıları bakiyelerini kontrol eder. Kullanıcı yetersiz bakiye gönderdiyse, sağlayıcılar işlemi anında geri alır.
Not: Akıllı sözleşmelerde işlem ücretlerine tabiidir ve bu ücretler sözleşmenin karmaşıklığına bağlı olarak artar.
Flaş Kredilerin Kullanım Alanları Nelerdir?
Flaş krediler teminatsız olarak alınır, borç ödemeden alım satım ve yatırım işlemlerinden kâr elde etmeye kadar uzanan çok çeşitli uygulamalara sahiptir. Burada, en yaygın kullanım durumlarından üçünü listeledik.
1. Arbitraj Yapmak
Arbitraj, kâr elde etmek için farklı piyasalarda aynı varlığın fiyat farklılıklarından yararlanma stratejisidir. Alıcılar düşük fiyatlarla bir kripto
satın alabilir ve bunu farklı borsalarda az da biraz daha yüksek bir fiyattan satabilir. Bu fiyat istismarı kulağa zararlı gelse de piyasa etkinliğine katkıda bulunur ve bundan dolayı platformlar için sağlıklı olarak düşünülmekedir. Daha fazla kripto para tüccarı aynı fiyat tutarsızlığından yararlanmaya çalıştıkça ve yararlandıkça, bu varlıkların farklı borsalardaki fiyatları birleşecektir ve bu da söz konusu piyasanın tekdüzeliğine yol açacaktır.
Kripto para arbitrajına yeni başlıyorsanız, muhtemelen önemli bir kâr elde etmek için yeterli varlığınız yoktur. Ancak flaş krediler size istediğiniz kadar borç alma imkanı verir, böylece önemli bir fiyat farkı olan varlıklar bulursanız iyi bir kâr elde edebilirsiniz. Aşağıda Etherscan'dan, arbitrajdan kâr elde etmek için flaş kredilerin nasıl kullanabileceğinizi gösteren bir işlem:
İlk olarak, kullanıcı dYdX'in flaş kredisini kullanarak 2.048.000 USDC borç aldı. Ardından, Curve y havuzunda bunu 2.028.367 DAI ile değiştirdi. Ardından, Curve'ün SUSD havuzunda 2.064.182 USDC satın almak için 2.028.367 DAI kullandı, sonra flaş krediyi geri ödedi ve aradaki 16.182 dolarlık farkı kâr olarak aldı.
2. Wash Trading (Kendi Kendine İşlem) Yapmak
Diğer herhangi bir finansal teknolojide olduğu gibi, flash krediler de kullanıcıları dolandırmak için kullanılabilir. Kendi kendine işlem yapma yani Wash Trading böyle bir kullanım durumudur. Wash Trading, daha yüksek ticaret hacmi yanılsaması yaratmak için bir grup işlem yapmaktır. Kendi kendine işlem yapma, yatırımcıları ve diğer kullanıcıları yanıltarak, bir kripto para biriminin veya NFT'nin yüksek talep görmediği halde yüksek talep olduğunu düşünmelerine neden olur.
ABD gibi bazı ülkeler, wash trading yapılmasını yasaklamıştır, ancak bu, merkezi kurumların ve düzenlemelerin olmaması nedeniyle kripto piyasasında yasak değildir. Şimdi, flash kredilerin ortaya çıkmasıyla, traderlar piyasayı manipüle etmek için büyük miktarda kripto paraya kolayca ulaşabilecekleri için, wash trading son yıllarda piyasada yaygın hale geldi.
İşte, wash trading’i daha iyi anlamanıza yardımcı olacak bir Etherscan işlemi:
İlk olarak, kullanıcı dYdX adresinden 0,01 Wrapped Ether (WETH) ödünç alıyor. Ardından bunu yaklaşık 0.0099 WETH'ye dönüştüyor ve Uniswap borsasından yaklaşık 122.189 LOOM satın alıyor. Bu adımdan sonra, kullanıcı flash krediyi dYdX'e geri ödüyor. Bu işlemi arbitrajdan veya diğer yasal işlemlerden ayıran şey, token takası yapılırken zarar yazmış olmasıdır. Bu, kullanıcının asıl amacının işlem hacimlerini artırmak ve işlemden kâr elde etmek olmadığını, yalnızca piyasayı manipüle etmek ve varlıklar için yapay talep yaratmak için yapılan yasa dışı bir ticaret haline getirdiğini gösterir.
3. Teminatlandırılmış Borç Pozisyonunun Kapatılması
Teminatlandırılmış Borç Pozisyonu (CDP), yani teminatlı krediler, teminat olarak verilen varlıklar ile desteklenen bir kripto kredisidir. Kullanıcı borç aldığında, borç geri ödenene kadar platform teminatı kilitler. Bu süre zarfında kredinin para birimi teminatın para birimine göre değer kaybederse kullanıcı krediyi geri ödeyemez. Flash krediler, başka bir krediyi geri ödemenize ve teminat miktarını başka amaçlar için kullanabilmeniz için serbest bırakmanıza olanak tanır. İşte bu konsepti daha iyi açıklayan bir işlem aşağıdaki gibidir:
İlk olarak, bir kullanıcı Aave'den yaklaşık 262.17 DAI’a eşit bir flash kredi alır. Ardından, Maker'da olan başka bir kredisini geri öder ve platform böylece platform kullanıcının 2.09 WETH’lik teminatını açar. Ardından, WETH'lerini Kyber Reserve’de DAI'a dönüştürür ve yaklaşık 2 DAI’lık fazla miktarı başka amaçlar için kullanmak adına Uniswap'a aktarır. Son olarak, kullanıcı, dolaşımdaki tokenlerin değerini artırmak için tokeninin bir kısmını (0,07 DAI) yakan Aave'ye olan kredi borcunu geri öder.
Flaş Krediler Riskli midir?
Flaş krediler, milyonlarca dolarlık kayba yol açan çeşitli saldırılara konu olmuştur. Kötü niyetli aktörlerin ödünç verme mekanizmasını kendi çıkarları doğrultusunda kullanması için bir dizi yol vardır. Bu, Ethereum ve DeFi protokollerinde bulunan daha geniş bir sorunu vurgulamaktadır. Sorun şu ki, akıllı sözleşmeler tam olarak amaçlandığı gibi yürütülmek üzere yazılmamışsa veya bunlara akan veriler bozuksa veya istismar edilebilirse bunlar üzerinde oynanabilir. Ama bu teknoloji hala yenidir. Bazıları, teknoloji olgunlaştıkça bu tür sorunların ortadan kalkacağını iddia ederken, diğerleri bu saldırıların kalıcı bir sorun olmaya devam edeceğine inanıyor.
Genel olarak flash kredileri çok yüksek risk teşkil etmemektedir. Akıllı sözleşmeler ile yapıldığından dolayı kredinin aynı işlemde geri ödeneceğine dair bir garanti verilmezse söz konusu flaş kredi asla alınamaz. Wash trading haricinde flash krediler, genellikle hızlı bir şekilde kâr elde etmek için kullanılmaktadır.
Flaş Kredi Saldırıları
DeFi flash kredilerinin popülaritesi ve likiditesi artmış olsa da, mükemmel olmaktan çok uzaktadırlar. 2020 ile 2021 yılları arasında yaklaşık 500 milyon dolar değerinde varlık, DeFi platformlarından adeta yağmalandı. Milyon dolarların bu protokollerden silinmesine neden olan en yaygın saldırılardan bazıları flash krediler kullanılarak gerçekleştirildi. Bazı flaş kredi saldırıları örnekleri aşağıdaki gibidir:
Oracle akıllı sözleşmelerin kendi ekosistemlerinin dışından veri almasına izin veren üçüncü taraf hizmetlerdir. Çoğu durumda, bu veriler varlıkların gerçek zamanlı fiyatıdır. Oracle manipülasyonu, belirli bir platformdaki adil piyasa fiyatının üzerinde veya altında satın almak veya satmak için bu Oracle'lardaki varlık fiyatı verilerini manipüle etmektir.
Bu flaş kredi saldırı örneği aşağıdaki gibidir:
- Bir flash kredi sağlayıcısından büyük miktarda A tokeni ödünç alın.
- Bir merkeziyetsiz borsa kullanarak A tokenini B tokeni ile takas edin. Bu kullandığınız borsada, A tokeninin fiyatını düşürür ve B tokeninin fiyatını artırır.
- Satın alınan B tokenini, fiyat akışı olarak sadece az önce kullanılan DEX'e bağımlı bir DeFi protokolünde teminat olarak kullanın ve daha büyük miktarlarda A tokeni ödünç almak için düşük fiyattan yararlanın.
- Ödünç alınan A tokeninin bir kısmını kullanarak flash krediyi ödeyin ve kâr elde edin.
- Merkeziyetsiz borsadaki A ve B tokenlerinin değerleri arbitrajcılar tarafından gerçek piyasa fiyatına geri döndürülecektir. Ancak kullanılan DeFi protokolü, likidite havuzu sağlayıcıları gibi diğer kullanıcılara doğrudan zarar veren, eksik teminatlandırılmış bir pozisyonla (teminat değeri daha yüksek bir borç) bırakılır.
Örneğin, Mayıs 2020'de Binance Smart Chain protokolü Pancake Bunny bir flash kredi saldırısında 7 milyondan fazla BUNNY tokeni ve 114.000 BNB kaybetti. Saldırı sonucunda BUNNY fiyatı %96 oranında düştü ve platform 200 milyon dolardan fazla zarara uğradı.
