Alış-Satış Farkı (Bid-Ask Spread) Nedir? Nasıl Oluşur?
RehberAlış-Satış farkı (bid-ask spread) nedir? Nasıl hesaplanır? Bize ne söyler? Likidite ile nasıl bağlantılıdır?
Kripto para birimlerinde alım satım yapma yatırımın önemli bir bileşeni olduğundan, yatırımcıların ticaret terminolojisini, özellikle de "Alış-Satış Farkı (Bid-Ask Spread)" terimini anlamaları önemlidir. Bunun ne anlama geldiğini, yatırımınızı ve genel portföyünüzü nasıl etkilediği hakkında hiçbir fikriniz yoksa bu makale merak ettiklerinize istediğinizi cevabı sağlayacaktır.
Alış-Satış Farkı (Bid-Ask Spread) Nedir?
Alış-satış farkı (bid-ask spread), bir alıcının almak istediği bir kripto para birimi için ödeyeceği maksimum tutar ile satıcının satışını kabul edeceği minimum tutar arasındaki farktır. Alış-satış fiyat farklarının sonucunda slipaj ortaya çıkar. Ancak bunun slipaj olarak adlandırılması için işlemin fark ile yerine getirilmesi gerekmektedir.
Nasdaq ve New York Menkul Kıymetler Borsası gibi borsalar, bir hisse senedinin alım ve satım fiyatını belirlemek için komisyoncular ve hisse senedi uzmanlarıyla işbirliği yapar. Kripto para piyasalarında ise piyasa yapıcıları (market maker yada MM) vardır. Piyasa yapıcıları, kripto para piyasalarına likidite sağlamak için sürekli olarak kendi hesaplarından kripto para alıp satmak olan bir borsanın bireysel katılımcısı veya üye firmasıdır. Piyasa yapıcıları belirli bir varlığın belirli bir hacmini ellerinde bulundurmak zorunda olduklarından, bu varlığın satın alındıktan sonra fiyatı düşerse para kaybetme riskiyle karşı karşıya kalırlar. Bu nedenle, piyasa yapıcıların bir alış veya satış satış işleminde alış-satış farkı yapmasına izin verilir. Bu alış ve satış farkı fiyatların eşleşmesine yardımcı olarak borsanın ve komisyoncunun çıkarınadır. Bunun yapılmasının arkasındaki neden söz konusu piyasayı sağlıklı tutmaktır.
Not: Bu iki fiyat hiçbir zaman aynı değildir, istenen fiyat genellikle teklif fiyatından daha yüksektir. Bir kripto para birimini market order (piyasa emri) ile satın aldığınızda, istenen fiyatı ödersiniz ve bir kripto para birimini sattığınızda, alış fiyatını ödersiniz. Farktan veya marjdan elde edilen kâr, hem piyasa yapıcının komisyonunu hem de diğer ticaret ücretlerini öder.
Alış-Satış Farkı (Bid-Ask Spread) Örneği
Diyelim ki JPMorgan Chase hisse başına 20 dolardan 500 ABC hissesi satın almak istiyor ve Barclays yatırım bankası ise hisse başına 20.50 dolardan 1.000 ABC hissesi satmak istiyor. Buradaki fiyat farkı (spread), alış ve satış (bid-ask) fiyatı arasındaki fark olduğundan, 50 senttir. Bireysel bir yatırımcı daha sonra bu fiyat farkını gözden geçirebilir ve JPMorgan Chase'e 500 ABC hissesi satmak isterse bunu hisse başına 20 dolardan yapabileceğini bilir. Öte yandan, ABC hisse senedinden 1.000 hisse satın almak isterse, bunu Barclays'ten hisse başına 20,50 dolardan alabileceklerini bilir.
Arz ve talep, fiyat farkının büyüklüğünü ve varlığın fiyatını belirler. Belirli bir kripto parayı ne kadar çok yatırımcı satın almak isterse, o kadar çok alış teklifi vardır. Basitçe söylemek gerekirse, daha fazla satıcı, yatırımcılardan daha fazla talep ve alış teklifi getirecektir.
Tipik olarak, çoğu yatırımcı, Bitcoin (BTC) ve Ethereum (ETH) yüksek profilli ve yüksek likiditeye sahip kripto para birimlerinde alım satım yapıyorsa büyük bir alış-satış farkı görmez. Örneğin, yüksek likiditeye sahip bir varlığında alış fiyatı 130,10 dolar ve satış fiyatı 130,15 dolar olabilir. Bu, 5 sentlik bir alış-satış fiyat farkı ile sonuçlanır. Bunu, çok sık işlem görmeyen düşük likiditeli bir kripto para ile karşılaştırırsak; bu durumda, örneğin token başına 7 dolarlık bir alış fiyatı ve token başına 8,25 dolarlık bir alış fiyatı görme olasılığınız daha yüksektir, bu da 1,25 dolarlık alış satış fiyat farkına neden olur.
Düşük likiditeli kripto para birimleri sıklıkla alınıp satılmadığından, piyasa yapıcılar ya yoktur ya da piyasa yapıcılar alıcılar ve satıcılar arasında bağlantı kurmak için daha fazla çalışmak zorundadır. Bu nedenle, işlemle ilgili ek riski telafi etmek için yatırımcılar için fiyatı artırabilirler.
Alış-Satış Farkı (Bid-Ask Spread) Nasıl Hesaplanır?
Örneğin, bir kripto para birimi fiyatının alış fiyatı 100 TL ve satış fiyatı 100,05 TL ise, alış-satış farkı 0,05 TL olur. Fiyat farkı, bu durumda yüzde 0,05 olarakta alış-satış fiyatının yüzdesi olarak ifade edilebilir.
Alış-Satış Farkı (Bid-Ask Spread) Bize Ne Söyler?
Likiditesi yüksek kripto para birimlerinde işlem yaparken alış-satış fiyat farkını düşünmek için fazla zaman harcamamış olabilirsiniz, ancak bunlara dikkat etmek değerli olabilir. İşte farklı piyasa durumlarında ne anlama geldiğine dair iki örnek.
Geniş Piyasalarda Alış-Satış Fiyat Farkı
Geniş bir alış-satış fiyat farkına sahip piyasalar, genellikle dar bir fiyat farkına sahip piyasalardan daha az likittir. Fiyat farkı genişler çünkü yüksek seviyelerde arz ve talep yoktur veya kolayca eşleşecek alım satım emirleri yoktur. Daha yüksek bir fiyat farkı biçimindeki daha yüksek işlem maliyeti, piyasa yapıcının likidite eksikliğini telafi etmesidir.
Dar Piyasalarda Alış-Satış Fiyat Farkı
Tersine, dar bir alış-satış fiyat farkına sahip piyasalar genellikle oldukça likittir ve tüccarlardan bol miktarda alım satım emri alır. Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH) gibi kripto para birimleri ile Apple, Microsoft ve Amazon gibi hisse senetleri dar alış-satış fiyat farklarına sahiptir. Bu varlıklar için arz ve talep yüksektir. Piyasa yapıcıların bu tür varlıklarda alıcı veya satıcı bulması çok kolaydır. Küçük piyasa değerli altcoinler, hisse senetleri veya az tanınan şirketler, yatırımcı ilgisinin olmaması nedeniyle daha geniş alış-satış fiyat farklarına sahip olabilir.
Alış-Satış Farkı (Bid-Ask Spread) ve Likidite
Bir kripto paradan diğerine, hatta varlık sınıfları arasındaki farklar, varlıklar arasındaki likidite farklılıklarından kaynaklanır. Piyasada, genellikle geniş çapta takip edilen büyük piyasa değerine sahip kripto paralarda likidite yüksek olduğundan alış-satış farkı fazla olmaz, ancak küçük piyasa değerli kripto para birimlerinde alış-satış farkı yüksek olur.
Bitcoin ve Ethereum gibi kripto paralarda alım satım yapmaktan altcoin piyasasına geçerseniz likidite düşer ve böylece alış-satış fiyat farkları ortaya çıkar. Ayrıca, yüksek oynaklığa sahip kripto para ve menkul kıymetlerde daha geniş fiyat farklarını görebilirsiniz çünkü piyasa yapıcı fiyatların değişme riskini telafi etmek için ek fiyat farkı ister.
Çoğu tüccar ve profesyonel yatırımcı işlem yaparken limit emirlerini kullanır, bu satın almak istedikleri fiyatı seçmelerine olanak tanır. Likiditesi az ve böylece alış-satış fiyat farkı yüksek bir kripto para birimi bir piyasa emri ile adet bazında alınırsa bu tokenler için ödenenen para miktarı yatırımcının ilk gördüğü fiyat çok üstünde olur. Aynı örnekte token 1000 TL gibi bir sermaye ile alınırsa yatırımcının eline geçen token adedi ilk görülen fiyattaki token satışı ile hesaplanan adetten daha az olur.
Sonuç
Alış-satış fiyat farkı, özellikle düşük likiditeye sahip bir kripto para birimi ya da menkul kıymeti alırken veya satarken dikkat edilmesin gereken bir noktadır. Büyük hacimli kripto para birimlerinde genelde arz ve talep yüksektir, bundan dolayı alım satım yaparken ortaya çıkan fiyat farkları zar zor fark edilirken, düşük piyasa değerli kripto para ve hisse senetleri veya belirli tahvillerde alış-satış fiyat farkı söz konusu varlığın fiyatının önemli bir yüzdesini oluşturabilir.
