Arbitrum (ARB) Nedir? DeFi İçin Hızlı ve Güvenli Çözüm
RehberDeFi alanında önemli bir yere sahip olan Arbitrum nedir? Projenin kurucuları, çalışma sistemi, avantajları ve daha fazlası burada...
Merkeziyetsiz ve güvenilir bir ağ olan Ethereum'da yapılacak çok şey bulunuyor. Çok sayıda kripto geliştiricisinin aşina olduğu bir programlama dilinde yazılmış akıllı sözleşmeleri destekleyen ağ, büyüyen merkeziyetsiz finans (DeFi) endüstrisine de ev sahipliği yapıyor.
Bununla birlikte ağın kullanımının yavaş ve pahalı olduğu da bilinen bir gerçek. Bu durum, kullanıcılar farklı bir blockchain'e (Avalanche, Fantom ya da Solana gibi) geçmeyi tercih etmedikleri sürece veya planlanan güncellemeler işleri hızlandırana kadar aynı kalacak.
İşte tam da bu noktada ölçeklendirme çözümleri devreye giriyor. Bu çözümlerden biri olan Arbitrum ağı, Ethereum kullanıcılarının işlemlerini gerçekleştirmeleri için popüler bir durak haline gelmiştir.
Arbitrum Nedir?
Arbitrum, Ethereum blockchain'de yüksek hızlı ve düşük maliyetli işlemlere imkân tanıyan bir Layer 2 (Katman 2) ölçeklendirme çözümü olarak karşımıza çıkıyor. Optimistic rollup adlı bir teknoloji üzerine inşa edilmiş olan platform; hızın, ölçeklenebilirliğin ve maliyet uygunluğunun artırılmasını hedefliyor.
Ethereum'un hem güvenliğinden hem de uyumluluğundan faydalanan platform, söz konusu blockchain'e kıyasla daha yüksek verimliliğe ve daha düşük ücretlere sahip olmasıyla dikkat çekiyor. Bu da hesaplama ve depolama yükünün büyük bir bölümünün zincir dışına taşınması ile mümkün oluyor.
İşlemleri 0.1 saniyeden daha kısa bir gecikme ile Ethereum ana ağına kıyasla çok daha hızlı bir şekilde gerçekleştirebilen platform, aynı zamanda işlemlerle ilişkili gas ücretlerini azaltmak amacıyla tasarlanmıştır. Bu da onu kullanıcılar ve geliştiriciler için daha uygun maliyetli bir çözüm haline getiriyor.
Platformun arkasında yer alan geliştiriciler, merkeziyetsiz otonom organizasyon (DAO) yapısı olan Arbitrum DAO'ya geçişi açıklamışlardır. ARB token airdrop etkinliği, 23 Mart 2023 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Airdrop ile birlikte ARB token, birçok kripto para borsasında listelenmiştir.
Platformun yerel kripto para birimi olan ARB, yönetişim için kullanılıyor. ARB coin sahipleri; özellikler, protokol güncellemeleri, Güvenlik Konseyi'nin seçimi ve fonların tahsisi ile ilgili teklifler için oy verebiliyorlar.
Çeşitli borsalar üzerinden itibari para birimleri ya da Bitcoin (BTC) ve Tether (USDT) gibi kripto para birimleri karşılığında ARB coin satın alınabiliyor. Örneğin; dünyanın en büyük kripto para borsası olan Binance'da Tether (USDT), Bitcoin (BTC), TrueUSD (TUSD) gibi kripto para birimleri karşılığında ARB satın almak ve bunu alım-satım işlemleri ya da yatırım için kullanmak mümkündür.
Günümüzde yatırım için sadece Bitcoin değil birçok altcoin projesi de yatırımcıların radarına girmiş durumda. Bu yazıda Arbitrum nedir? sorusuna yanıt ararken şimdi de projenin arkasında yer alan isimlere göz atalım.
Arbitrum Kurucusu Kimdir?
Platform, Offchain Labs isimli bir geliştirme şirketi tarafından hayata geçirilmiştir. 31 Ağustos 2021 tarihinde Arbitrum One ana ağının resmî lansmanını duyuran şirketin kurucuları arasında Harry Kalodner, Steven Goldfeder ve Ed Felten yer alıyor.
Princeton Üniversitesi araştırmacıları olan bu isimlerin blockchain, kriptografi ve bilgisayar bilimi alanlarında kayda değer bir deneyime sahip oldukları biliniyor.
Harry Kalodner: Bilgisayar bilimcisi ve Princeton Üniversitesinde doktora adayıdır. Şirketin kurucu ortağı ve baş teknoloji sorumlusudur.
Steven Goldfeder: Princeton Üniversitesinden doktora derecesini almış bir girişimci ve bilgisayar bilimcisidir. Şirketin kurucu ortağı ve CEO'sudur.
Ed Felten: Princeton Üniversitesinde bilgisayar bilimi profesörü olarak görev yürütmektedir. Şirketin kurucu ortağı ve başuzmanıdır.
Arbitrum Nasıl Çalışır?
Platform, Ethereum işlemlerini optimistic rollup denilen bir yöntem ile işliyor ve bunları bir yan zincirde sonuçlandırıyor. Bu yöntem, Ethereum ana zincirindeki akıllı sözleşmeler ile Arbitrum ikinci katman zincirindeki akıllı sözleşmeler arasında mesajları ileterek Ethereum akıllı sözleşmelerinin ölçeklenmesini sağlıyor.
İşlem işleme sürecinin büyük bir bölümü ikinci katman üzerinde tamamlanırken bunun sonuçları ana zincire kaydediliyor. Bu da hem hızı hem de verimliliği önemli ölçüde artırıyor. Peki, söz konusu yöntem neden optimistic ve rollup sözcüklerinden meydana geliyor?
Herhangi bir doğrulayıcının bir rollup bloku yayınlayabilmesi ve diğer blokların geçerliliğini doğrulayabilmesi bakımından optimistic terimi kullanılıyor. Optimize edilmiş bir olay günlüğünden zincirin tam geçmişini yeniden oluşturmak üzere halka açık bilgilerin nasıl kullanılabileceğinin açıklanması bakımından ise rollup terimi ön plana çıkıyor.
Protokol, herhangi bir doğrulayıcı dürüst olduğu sürece kodun doğru bir şekilde yani hedeflendiği gibi çalışmasını sağlayarak ağın itilafa ve diğer saldırı türlerine karşı direnç göstermesine katkıda bulunuyor.
Birçok blockchain için geçerli olduğu gibi bireysel düğümler, Arbitrum zincirine dâhil olmayı tercih edebiliyor. Doğrulayıcı düğümler, zincirin durumunu gözlemlemeye katılırken tam düğümler ise Layer 1 işlemlerinin bir araya toplanmasına yardımcı oluyor. Layer 1 zincirine işlem gönderen toplayıcılar, ETH türünden ödüller kazanıyor. İşlem ücretlerinin kalan bölümü de doğrulayıcılar gibi farklı ağ katılımcıları arasında dağıtılıyor.
Rollup blokları için bir meydan okuma adımına başvurulabiliyor. Bu adımda diğer doğrulayıcılar, blokun doğruluğunu kontrol ediyorlar. Bu blokun yanlış olduğuna inanmaları halinde ise bir meydan okuma yayınlıyorlar.
Platform tarafından Ethereum Sanal Makinesi (EVM) - virtual machine - destekleniyor. Sistem, EVM ile tamamen uyumlu bir yan zincirin oluşturulmasıyla çalışıyor. DeFi geliştiricileri, merkeziyetsiz uygulamalarını (Dapps) herhangi bir değişiklik yapmak zorunda kalmadan Arbitrum ile entegre edebiliyorlar.
Platform, aynı zamanda Arbitrum Sanal Makinesi (AVM) - virtual machine - olarak nitelendirilen kendi özel sanal makinesine de sahiptir. Akıllı sözleşmeler için bir uygulama ortamı olan sanal makine, Arbitrum zinciri ile bağlantı kuran akıllı sözleşmeler grubu EthBridge'in üzerinde yer alıyor. Arbitrum nedir? sorusuna yanıt ararken platformu farklı kılan özellikleri de incelemek gerekiyor.
Arbitrum Farklı Kılan Nedir?
Arbitrum, çeşitli sınırlamaların üstesinden gelmeyi hedefleyen ilk platform değil. Aynı hedefe ulaşmak isteyen birçok farklı çözüm bulunuyor. Onu diğerlerinden ayıran özellikler ise şöyle:
- Uyumluluk
Değiştirilmemiş EVM sözleşmeleri ve işlemler destekleniyor. Herhangi bir Ethereum Dapp, kod değişikliği olmadan burada çalışabiliyor.
- Ölçeklenebilirlik
Düşük ücretler ve hızlı kesinlik ile saniyede binlerce işlem gerçekleştirilebiliyor. Aynı zamanda güvenlik garantileri de korunuyor.
- Esneklik
Geliştiriciler; Stylus, C++ ve Rust gibi popüler dillerde yazılmış programları devreye alabiliyorlar.
- Merkeziyetsizlik
İşlemleri sıraya koymak için herhangi bir merkezi operatöre ya da sıralayıcıya güvenmeye gerek olmuyor. Bunun yerine doğrulayıcılardan oluşan merkeziyetsiz bir ağ kullanılıyor. ARB token stake eden doğrulayıcılar, ağı güvence altına almalarının karşılığında ücret kazanıyorlar.
Platform; aynı zamanda çeşitli ortaklar, araçlar, cüzdanlar ve merkeziyetsiz uygulamalardan meydana gelen bir ekosistem ile kendisini öncü bir ölçeklenebilirlik çözümü haline getirmeyi başarıyor.
Arbitrum Avantajları Nelerdir?
Platform, kullanıcılara ve geliştiricilere birkaç önemli avantaj sağlıyor. Bu avantajlardan biri, ölçeklenebilirliğidir. Bu, ağın güvenliğinden ve merkeziyetsizliğinden ödün vermeden saniyede işlenebilecek işlem sayısında ciddi bir artışa olanak sağlıyor.
Bir diğer avantaj ise daha düşük gas ücretleri sunmasıdır. Bu, Ethereum blockchain'in üzerinde Dapp'lerin konuşlandırılması ve kullanılması ile ilgili maliyetlerin azaltılmasına katkıda bulunuyor.
Sistem, daha hızlı işlem süreleri ve yeni kullanıcılar için daha kolay bir katılım süreci sayesinde kullanıcı dostu bir deneyim sunuyor.
Platform, DeFi'den oyun ve NFT'lere kadar çok sayıda potansiyel kullanım alanına sahiptir. İlk kullanım alanlarından biri; kripto para birimlerinin alınıp satılmasını, borç verilmesini ve borç alınmasını içeren işlemlerin hızında ve maliyet etkinliğinde sistemin önemli iyileştirmeler sağlayabildiği DeFi alanıdır.
Çok oyunculu oyunlar ve sanal dünyalar gibi yüksek hızlı ve düşük gecikmeli işlemler gerektiren oyun uygulamaları için uygun olan sistem, ayrıca NFT'lerin ticaretine ve transferine imkân tanımak için de kullanılabilir.
Bitcoin sonrası çok sayıda altcoin projesi hayata geçirilmiştir. Bunlardan biri olan Arbitrum ağı hem geliştiriciler hem de kullanıcılar için daha etkili ve uygun maliyetli bir çözüm sunarak ETH ekosisteminde devrim yaratma potansiyeline sahip görünüyor.
Uniswap, Kyberswap, Paraswap, Dexguru, Alchemy, Sushiswap, DODO ve çok daha fazlası dâhil olmak üzere çeşitli Dapp'ler ve altyapı projeleri ile ortaklıklar kurabilmesi ise popüler bir ölçeklenebilirlik çözümü olarak onu önemli bir konuma getiriyor.
Platform üzerinde inşa edilmesi beklenen daha fazla uygulama ve proje ile birlikte Arbitrum ekosisteminin sürekli büyüyüp gelişeceği öngörülüyor. Bu da sonuç olarak teknolojinin daha fazla benimsenmesine katkıda bulunacak ve daha sağlam ve merkeziyetsiz bir blockchain ekosistemini de beraberinde getirecektir.
