Bitcoin Vadeli İşlemler ve Opsiyon Sözleşmeleri Nedir?
RehberBitcoin vadeli işlemler ve opsiyon sözleşmeleri nedir? nasıl çalışırlar? Bitcoin alım ve satış opsiyonları nedir? Vadeli ve opsiyonlar arasındaki fark nedir?
Kripto para birimi türevlerine giren vadeli işlemler ve opsiyon sözleşmeleri nedir? Bu makalemizi okumadan önce öğrenilmesi gerekenler:
- Bir türev, değerini kripto para birimi gibi dayanak bir varlıktan alan, alınıp satılabilir bir finansal araçtır. Tüccarların, bir varlığa fiilen sahip olmadan fiyat hareketine maruz kalmalarını sağlar.
- İki ana kripto para türevi türü vardır. Bunlar vadeli işlemler ve opsiyonlardır. Sürekli vadeli işlemler (Perp sözleşmeleri ya da perpetual futures) de kripto para piyasalarına özgü bir vadeli işlem sözleşmesi türüdür.
- Kripto para birimi türevleri esas olarak riskten korunma ve spekülasyon için kullanılır. Türevler karmaşıktır ve profesyonel tüccarlar için uygundur.
Kripto Para Türevlerinin Kullanım Örnekleri
Türevler esasen riskten korunma ve spekülasyon için kullanılır.
- Riskten Korunma: Bu, mevcut bir pozisyonun kaybedilme riskini azaltmayı amaçlayan bir tür risk yönetimi stratejisidir. Örneğin, bir tüccar, fiyatının yükseleceğini düşündüğü için spot piyasada Bitcoin (BTC) satın alır. Ancak aynı kişi, yanılıyor olabileceğinden endişe etmektedir ve BTC fiyatının düşmesi durumunda kayıplarını en aza indirmek ister. BTC fiyatı düşerse diye BTC vadeli işlemlerinde kısa pozisyona girer ve BTC spot pozisyonundaki kayıpları dengeler.
Alternatif olarak, BTC'nin dayanak varlık olduğu bir uzun vadeli bir satış opsiyonu da riskten korunma sağlayabilir, çünkü Bitcoin fiyatı düşerse uzun vadeli bu pozisyon kâr getirecektir.
- Spekülasyon: Bu, dayanak varlığın fiyatının artacağına veya düşeceğine dair bahis oynamak ve ardından bundan potansiyel olarak kâr elde etmek için uzun veya kısa pozisyona girmek anlamına gelir. Bitcoin opsiyonları ve kripto para vadeli işlemleri kaldıraç kullandığından, herhangi bir kazanç potansiyel olarak yüksektir, ancak aynı şekilde kayıplar da potansiyel olarak artmaktadır.
- Yüksek Kâr Elde Etmek: Tüccarlar bazen yüksek kâr elde etmek için vadeli işlemler ve opsiyon sözleşmelerini kullanır. Örneğin opsiyon satıcıları, alıcılardan prim alırlar.
Kalıcı kripto para vadeli işlemlerinde (Perp), fonlama oranları adı verilen bir mekanizma vardır ve bazen uzun pozisyona girenlerin kısa pozisyona giren yatırımcılara ödeme yapması gerekir; diğer zamanlarda, kısa pozisyonlara giren tüccarlar uzun pozisyonlara girenlere ödeme yapmak zorundadır. Bu nedenle, bazıları bu fonlama oranı ile para kazanmak için kalıcı kripto para vadeli işlem pozisyonlarına girebilir.
Not: Kripto para birimi türevleri, tipik olarak ileri düzey tüccarlar tarafından kullanılan karmaşık finansal araçlardır. Uygun olup olmadıkları tüccarın bilgisine, becerisine ve kişisel koşullarına bağlıdır.
Bitcoin Vadeli İşlemler ve Opsiyon Sözleşmeleri Nedir?
Türevlerin, tüccarların dayanak bir varlığa fiilen sahip olmadan o varlığın fiyat hareketlerine maruz kalmalarını sağladığını söylemiştik. Kripto para birimlerinin ortaya çıkmasıyla birlikte, piyasa katılımcıları için türevler pazarının önemli bir parçası haline geldiler ve esas olarak riskten korunma ve spekülasyon için kullanılırlar. Vadeli işlemler ve opsiyonlar, en yaygın iki türev türüdür ve kalıcı vadeli işlemler (Perp), kripto para piyasalarına özel bir tür vadeli işlem sözleşmesidir. Kripto para piyasalarında bulunan birçok altcoin’in vadeli işlem ya da Perp sözleşmeleri vardır. Ancak opsiyon sözleşmelerinde sadece Bitcoin (BTC) ile işlem yapılabilir. Birkaç istisna dışında altcoin’lerin opsiyon sözleşmeleri yoktur.
Bitcoin Vadeli İşlem Sözleşmeleri Nedir?
Vadeli işlem sözleşmeleri belirli bir varlığı daha sonraki bir tarihte önceden belirlenmiş bir fiyattan satın almanıza veya satmanıza olanak tanır. Çiftçilerin önceden kararlaştırılan bir fiyattan mahsul veya tohum satın almalarına izin vererek gıda ve tarım piyasalarındaki fiyat dalgalanmalarını yumuşatmak için icat edilmişlerdir.
Vadeli işlemler emtia, hisse senedi veya kripto para birimleri gibi temel bir varlığa bağlıdır ve bunlardan değer elde eder. Yatırımcıların dayanak varlığı gerçekten satın almadan bir kripto para birimine maruz kalmasına izin verir. Ancak, iki taraf bir vadeli işlem sözleşmesi yaptığında, sözleşmenin süresi dolduğunda dayanak varlık alınmalı veya satılmalıdır. Vadeli işlem ticaretini doğal olarak opsiyon sözleşmelerinden daha riskli yapan bu zorunluluktur.
Sürekli Sözleşmeler Nedir?
Sürekli vadeli işlemler (perpetual futures), günlük tüccarlar arasında yaygın olarak kullanılan bir kripto para sözleşmesidir. Vadeli işlemlerle pek çok ortak noktası vardır, yalnızca bir tüccar sürekli vadeli işlem pozisyonlarını süresiz olarak elinde tutabilir. Bunların son kullanma tarihi yoktur. Bir tüccarın yerine getirmesi gereken tek taahhüt, sözleşmeyi canlı tutmak için fonlama oranı adlı ödenmesi zorunlu olan ücretin ödenmesidir. Fonlama oranları, satıcıların istedikleri sürece pozisyonlarını açık tutmaları için marjin hesaplarında bulunan temel bir miktar ile otomatik olarak ödediği ücretlerdir.
Bitcoin Vadeli İşlem Sözleşmeleri Nasıl Çalışır?
Vadeli işlem sözleşmelerinin nasıl çalıştığına bir örnek ile bakalım:
Bitcoin'in 20.000 dolarda olduğunu ve beklenen bir fiyat hareketinden kâr elde etmek için bir vadeli işlem sözleşmesi satın almak istediğinizi düşünelim.
Bitcoin'in fiyatının yükseleceğine inanıyorsanız, 20.000 dolardan bir vadeli işlem sözleşmesi satın alabilirsiniz, bu da sizi Bitcoin'i 20.000 dolardan satın almaya zorunlu kılar.
Dolayısıyla, sözleşme sona erdiğinde Bitcoin'in fiyatı 23.000 dolara yükselirse, bir Bitcoin'i 20.000 dolara alıp hemen 23.000 dolar satarak 3.000 dolar kâr elde edebilirsiniz.
Şimdi bir Bitcoin'e sahip olduğunuzu ancak fiyatının düşebileceğine inandığınızı düşünelim. Bu durumda, vadeli işlem sözleşmelerinde Bitcoin'i 20.000 dolara satabilirsiniz, bu da onu satın alan kişinin sözleşme sona erdiğinde size bir Bitcoin'iniz için 20.000 dolar ödemesini gerektirir.
Yani fiyat varsayalım ki 18.000 dolara düşerse, kendinizi 2.000 dolarlık bir kayıptan kurtarmış olursunuz. Ancak, fiyat 23.000 dolara yükselirse, Bitcoin'inizi değerinden 3.000 dolar daha ucuza satmak zorunda kalırsınız.
Bitcoin Opsiyon Sözleşmeleri Nedir?
Opsiyonlar, alıcıya kararlaştırılan bir son kullanma tarihinden önce belirli bir fiyattan bir varlığı alma veya satma hakkı veren türev sözleşmelerdir. Bir kripto para biriminde bir opsiyon sözleşmesi satın aldığınızda veya sattığınızda, kriptonun kendisine sahip olmazsınız. Bu şekilde, opsiyonlar, fiilen satın almadan Bitcoin (BTC) kripto para birimine maruz kalmanıza olanak tanır.
Opsiyonların, sözleşmenin yerine getirilmesi gereken bir vade tarihi ve opsiyonun vadesi dolmadan önce varlığın alınabileceği veya satılabileceği fiyatı belirleyen bir fiyatı vardır. Bitcoin opsiyon sözleşmeleri iki farklı türdedir: Amerikan, sözleşmeyi süresi dolmadan önce herhangi bir zamanda uygulayabilirsiniz veya Avrupalı, yalnızca süresi dolduğunda sözleşmeyi yerine getirebilirsiniz. Belirli bir işlem için hangi opsiyon piyasası sözleşmesi stiline ihtiyacınız olduğu, çoğunlukla ne kadar risk almaya istekli olduğunuza ve piyasanın yönü hakkındaki kesinlik derecenize bağlıdır.
Bir varlığın değerinin yükseleceğine veya düşeceğine inanmanıza bağlı olarak, bir alım veya satım opsiyon sözleşmesine girebilirsiniz. Alım opsiyonları dayanak varlığı sözleşme sona ermeden önce belirli bir fiyattan satın almanıza olanak tanır. Bu opsiyonlar, piyasa yükseldiğinde kâr getirir, ancak sizi düşüşlerden korumazlar. Öte yandan satım opsiyonları, sözleşme sona erdiğinde bir varlığı daha önce kararlaştırılan bir fiyattan satmanıza olanak tanır. Satış opsiyonları, bir varlığı daha erken ve daha yüksek bir fiyattan satmanıza izin vererek, piyasa düşüşleri sırasında kâr elde etmenize yarar.
Bir opsiyon sözleşmesini satın aldığınızda, bir prim ödemeniz gerekir. Opsiyonun süresi dolmadan önce işlemi tamamlamazsanız bu primi kaybedersiniz. Primin fiyatı, sözleşmede kalan süreye, dayanak varlığın oynaklığına ve varlığın cari fiyatına bağlı olarak değişir.
Bitcoin Opsiyon Sözleşmeleri Nasıl Çalışır?
Opsiyon sözleşmelerinin alım satım opsiyonları olarak ikiye ayrıldığından bahsetmiştik. Alış ve satış opsiyon sözleşmelerinin nasıl çalıştığına örnekler ile bakalım. Bu iki örnek ile nasıl çalıştıklarını çok daha rahat anlayacak ve kolaylıkla ne yapmanız gerektiğini öğreneceksiniz.
Bitcoin Alım Opsiyonları Nedir?
90 gün içinde sona eren ve 200 dolar prim ile 1.000 dolardan bir Bitcoin alım opsiyonu satın aldığınızı düşünelim. Bu işlem, aldığınız opsiyon sözleşmesini devam eden doksan gün içinde herhangi zaman içinde 1.000 dolardan Bitcoin satın almanıza olanak tanır. Bitcoin'in fiyatı 2.000 dolara yükselirse, sözleşmeyi uygulayabilir ve 1.000 dolarlık kârınızı alır ve eksi 200 dolarlık prim ile sonuç olarak 800 dolar kâr elde edersiniz.
Bitcoin'in fiyatı 1.000 doların altına düşerse, 200 dolarlık prim ödemenizi kaybedersiniz, ancak gerçek değerinin altında herhangi bir Bitcoin satın almanız gerekmez, bu nedenle maksimum kaybınız ödediğiniz prim yani 200 dolar olur.
Bitcoin Satış Opsiyonları Nedir?
Şimdiye kadar sadece Bitcoin alım opsiyonlarından bahsettik. Bununla birlikte, opsiyon yazarı olarak da bilinen kişiler opsiyon satabilir ve alıcılar tarafından ödenen primler ile para kazanabilir.
Yine aynı fiyatlar ile benzer bir örneğe bakalım; 90 gün içinde sona eren ve 200 dolar prim ile 1.000 dolardan bir Bitcoin satış opsiyonu satın aldığınızı düşünelim. Bu durumda, takip eden doksan gün içinde Bitcoin'i 1.000 dolardan satabilirsiniz.
Bitcoin'in fiyatı 2.000 dolara yükselirse, bu opsiyonu kullanmazsınız, çünkü bunu yapmak 1.000 dolarlık bir kayba neden olur. Bunun yerine, opsiyonun süresinin dolmasına ve 200 dolarlık primi kaybetmeyi göze alırsınız verirsiniz. Ancak, Bitcoin fiyatı 700 dolara düşerse, satım opsiyonunuz Bitcoin'i 1.000 dolara satmanıza izin verdiğinden bu opsiyonu kullanabilir ve 300 dolar kâr elde edebilirsiniz.
Çoğu opsiyon satıcısının, opsiyonlarının değer elde ettiği dayanak varlığın en azından bir kısmına sahip olduğunu ve piyasalar yanlış yönde hareket ederse opsiyonu yerine getirmek için kendi varlıklarını kullandıklarını hatırlamak önemlidir. Bununla birlikte, bir opsiyon satıcısı dayanak varlığın hiçbirine sahip değilse bu durum çok riskli olarak kabul edilir ve buna "açık" veya "çıplak" opsiyon sözleşmesi denir.
Not: Kripto para piyasasında sadece Bitcoin opsiyonları bulunmaktadır. Deribit, CME ve OKX kripto para borsalarını kullanarak bunlarda işlem yapabilirsiniz.
Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri Arasındaki Fark Nedir?
Opsiyon sözleşmeleri size belirli bir tarihten önce, önceden kararlaştırılan bir fiyattan Bitcoin satın alma veya satma opsiyonu sunar. Ancak alım veya satım bir yükümlülük değildir. Bu güvence karşılığında sözleşmeyi satın aldığınızda bir prim ödemenizi gerektirir. Öte yandan vadeli işlemler, sözleşme sona erdiğinde kararlaştırılan bir fiyattan bir kripto para birimini almanızı veya satmanızı zorunlu kılar. Bununla birlikte, herhangi bir prim ödemesi zorunlu değildir. Vadeli işlem sözleşmeleri ile karşılaştırıldığında opsiyonlar nispeten daha az riskli kabul edilir çünkü adından da anlaşılacağı gibi, yalnızca satın alma veya satma opsiyonununuz vardır ve herhangi bir yükümlülüğünüz yoktur.
Kripto Para Vadeli İşlemlerini Nerede Yapabilirsiniz?
Cboe Global Markets, 10 Aralık 2017'de Bitcoin vadeli işlem sözleşmeleri sunan ilk Amerikan borsasıdır. CBOE’den bir hafta sonra CME benzer bir ürün çıkarmıştır. Uzun bir süredir ilk 4’de yer alan en iyi Bitcoin vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri platformları şunlardır:
- Binance: Ticaret hacmine göre dünyanın en büyük kripto para borsası, aynı zamanda Bitcoin vadeli işlemlerinin toplam işlem hacminin en büyük kısmını oluşturuyor.
- Bybit: 2018'de bir türev ticaret şirketi tarafından piyasaya sürülen bu kripto para borsa platformu toplamda Bitcoin vadeli işlem hacminde ilk sıralarda geliyor.
- CME: Merkezi Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunan CME, toplam işlem hacminin büyük bir kısmını oluşturuyor.
- OKX: ABD'li kullanıcılar tarafından Coinbase kadar iyi bilinmese de, OKX vadeli işlemler sıralaması ile dünyanın en büyük kripto para borsa platformları arasındadır. Yasalara uygunluk nedenlerinden dolayı OKX, ABD'de vatandaşları tarafından kullanılamamaktadır.
