Cardano (ADA) Nedir? Yeni Nesil Kripto Para Hakkında Her Şey!!
RehberCardano nedir? ADA nedir? Projenin kurucuları, çalışma sistemi, kullanım alanları, avantajları ve daha fazlası burada...
ADA Nedir?
Cardano nedir? sorusuna verilebilecek en basit yanıt şu şekildedir: Cardano, üçüncü nesil bir halka açık blockchain ve Dapp geliştirme platformudur. Söz konusu platform, temel ilkelerine hakemli araştırma stratejisini dâhil eden ilk blockchain olarak uluslararası medyanın dikkatini çekmiştir. ADA, günümüzde dünyanın en iyi kripto para birimlerinden biri haline gelmiştir.
Analistler, yaygın bir şekilde Cardano'dan üçüncü nesil bir kripto para birimi olarak bahsediyorlar. Özellikle Bitcoin (BTC) gibi birinci nesil kripto para birimlerinin dünyayı güvenli bir merkeziyetsiz nakit sistemi ile tanıştırdığını biliyoruz. Bitcoin'in kullanıma sunulmasından kısa bir süre sonra ise Ethereum (ETH), genel olarak Dapp geliştirmeye odaklanarak sahneye çıkmıştır. Bu, ikinci nesil kripto para birimlerinin hedefi olmuştur.
Üçüncü nesil kripto para birimleri, Bitcoin (BTC) ve Ethereum (ETH) kavramlarından öğrenilen dersleri alarak bunların eksik yönlerini iyileştiriyor. ADA token gibi üçüncü nesil kripto para birimleri; ölçeklenebilirliği, güvenliği ve sürdürülebilirliği geliştirmek amacıyla katmanlı mimari gibi yeni gelişmelerden faydalanıyor. Böylece daha fazla kullanışlılık yaratırken kusurların üzerine eğiliyor ve verimsizlikleri gideriyor.
İnternet sitesindeki bilgilere göre Cardano; değişim yaratanlar, yenilikçiler ve vizyonerler için bir blockchain platformudur. Hem imkân yaratmak hem de pozitif bir küresel değişim getirmek için gerekli araç ve teknolojilere sahip olan Cardano, proof of stake (pos) blockchain platformudur.
Hakemli araştırmaya dayanan ve kanıta dayalı yöntemlerle geliştirilen ilk platform olmasının yanı sıra merkeziyetsiz uygulamalara, sistemlere ve toplumlara eşsiz bir güvenlik ve sürdürülebilirlik sunmak için öncü teknolojileri bir araya getirmektedir.
Cardano'nun merkeziyetsiz ekibi, projenin amacına sadık kalmasını sağlamak amacıyla üç bağımsız kuruluş halinde çalışıyor.
- Cardano Vakfı: Cardano'nun ve ekosisteminin ilerlemesini yöneten ve denetleyen bağımsız bir standartlar kurumudur. Benimseme ve ortaklıkların teşvik edilmesi, topluluğun küresel olarak büyütülmesi, mevzuatın ve ticari standartların şekillendirilmesi ve her düzeyde taraf sorumluluğunun sağlanması için çalışan Cardano Vakfı, öncelikle platformun benimsenmesini sağlamayı ve topluluğun söz konusu platform ile etkileşimde bulunmasını ve fikirlerini hayata geçirmesini desteklemeyi hedefliyor.
- Input Output (IOHK): Akademik kurumlar, işletmeler ve devlet kuruluşları için kripto para birimleri ve blockchainler oluşturan bir teknoloji ve mühendislik şirketidir. Jeremy Wood ve Charles Hoskinson tarafından kurulan IOHK; Cardano platformunu tasarlamak, inşa etmek ve sürdürmek için sözleşme imzalamıştır. Şirket, şu anda kriptografik araştırma ve kripto para birimleri mimarisi alanında yeni araçlar ve paradigmalar üzerinde çalışıyor.
- EMURGO: Cardano protokolünün kurucu üyelerinden biri olan EMURGO; ticari fırsatları geliştiriyor, destekliyor ve kuluçkaya yatırıyor. Böylece Cardano'nun, işletmeleri blockchain sistemine entegre etmesine yardımcı oluyor. Platformu ilerletmeye ve ticari girişimler vasıtasıyla benimsemeyi sağlamaya çalışan EMURGO; blockchain AR-GE'sinde geniş bir uzmanlığa sahiptir.
Cardano ekosisteminin kripto para birimi olan ADA, diğer birçok kripto para birimi gibi bir değer aktarımı olarak kullanılıyor. ADA, yine de işlevleri bakımından diğer kripto para birimlerinden farklı bir yere sahip oluyor. Stake havuzu operatörleri, protokolün güvenliğini sağlamak için ADA tokenlarını staking sisteminde kullanıyorlar. ADA tokenlarını stake eden kullanıcılar, işlemleri doğrulamak için bunları kullanıyorlar.
Aktif kullanıcılar, güvenliğin sağlanmasına katılımlarından dolayı ADA tokenlarıyla ödüllendiriliyorlar. ADA sahipleri, kripto paralarını protokoldeki değişikliklere ya da iyileştirmelere oy vermek için kullanırken böylece protokolün geliştirilmesinde söz sahibi oluyorlar. Buna karşılık geliştiriciler de bunu akıllı sözleşmelere güç sağlamak üzere kullanıyorlar.
Cardano ADA token satın almak için çeşitli kripto para borsalarını kullanabilirsiniz. Alım satım veya yatırım için bu varlıktan faydalanabilirsiniz. Cardano ADA token satın almak için kullanabileceğiniz kripto para borsaları arasında Binance, Coinbase, Kraken, KuCoin ve Bitfinex gibi popüler platformlar yer alıyor. Yatırım yapmak için kendi imkânlarınıza ve portföyüne göre hareket etmelisiniz. Cardano nedir? ve ADA nedir? sorularının kapsamlı yanıtı için yazımızı okumaya devam edebilirsiniz.
ADA Kime Aittir?
Cardano, 2017 yılının Eylül ayında kullanıma sunulmuştur. Jeremy Wood ve Charles Hoskinson, projenin kurucularıdır. Wood ve Hoskinson, daha önce Ethereum projesinde çalışmıştır. Fakat ekip, hedeflerdeki farklılıkları gerekçe göstererek Ethereum'dan ayrılmıştır. Cardano, dil ve VM tasarımındaki yeniliklerinden dolayı kripto alanında hemen takipçi toplamayı başarmıştır. Söz konusu eklemeler, Ethereum ağında yaşanan problemlere doğrudan bir yanıt olmuştur.
Kendisini rakiplerinden ayrı bir konuma getiren platform, hakemli akademik araştırmayı tasarımına dâhil etmek için dünyanın farklı noktalarındaki üniversitelerden profesörlerle çalışmaya başlamıştır. Fon toplamak için bir ICO (İlk Dijital Para Arzı) gerçekleştirilmiştir. Platform, küresel bir yatırımcı kitlesinden neredeyse 62 milyon dolar toplamıştır. Fonlar, ADA ekosisteminin genişletilmesi amacıyla kullanılmıştır.
Cardano, 29 Eylül 2017 tarihinde ana ağdaki ilk uygulamasını başlatmıştır. Bu, ekip için başarılı bir yolculuğun başlangıcı olmuştur. Cardano, ertesi yıl akademi ve fintech alanlarında birçok üst düzey ortaklık kurmuştur. Huobi Global, 2019 yılında ADA'yı listelemiştir.
Huobi Global, düzenleyici baskıdan dolayı taşınmadan önce Çin'deki en büyük borsaydı. Daha sonra ise dünyanın en büyük borsası olan Binance, ADA'yı listelemiştir. Bu da ADA token fiyatının yeni zirvelere ulaşmasına katkıda bulunmuştur.
ADA token, adını 19. yy matematikçisi Ada Lovelace'den alıyor. Lovelace, dünyanın ilk bilgisayar programcısıdır. CoinMarketCap verilerine göre, yazının hazırlandığı sırada dolaşımda 35 milyar coin bulunuyor. Maksimum arz ise 45 milyar coin ile sınırlandırılıyor.
ADA Nasıl Çalışır?
Üçüncü nesil bir kripto para birimi olarak Cardano, büyük ölçekli blockchain benimsenmesi ile ilgili en yaygın problemlerden bazılarını çözüme kavuşturmaya çalışıyor. Bu problemler; ölçeklenebilirlik, birlikte çalışabilirlik ve sürdürülebilirlik gibi konuları kapsıyor. Cardano, tasarım ilkelerinin geliştirilmesi ve en iyi uygulamaların planlanıp düzenlenmesi vasıtasıyla söz konusu problemleri yönetmeye çalışıyor.
Proof of stake
Cardano, işlemleri doğrulamak için büyük miktarda elektrik gerektiren proof of work (PoW) algoritmasına kıyasla çok daha az enerji tüketen ve işlem ücretlerini düşürmeye yardımcı olan proof of stake (pos) algoritmasına güveniyor. Ouroboros; hakem incelemesinden geçmiş, doğrulanabilir şekilde güvenli ilk blok zinciri protokolüdür. Cardano da bunu uygulayan ilk blok zinciridir.
Protokol, Cardano ağının merkeziyetsizliğini mümkün hale getiriyor ve güvenlikten ödün vermeden bu ağın küresel ihtiyaçlar doğrultusunda sürdürülebilir bir şekilde ölçeklenebilmesini sağlıyor. Temel araştırmalara dayanan, bitmez tükenmez bir çabanın doruk noktası olan protokol, daha güvenli ve şeffaf küresel ödeme sistemleri vizyonunun yanı sıra gücü ve kontrolü daha adil bir şekilde yeniden dağıtmanın bir yolu tarafından desteklenmektedir.
Kanıta dayalı geliştirme
Cardano, kanıta dayalı yöntemler kullanılarak geliştirilmiştir. Bu, normalde kritik uygulamalarda bulunan resmî yöntemlerin yeni bir kombinasyonu ve projenin ortaya çıkan gereksinimlere ve son yeniliklere uyarlanabilir ve duyarlı kalmasına katkıda bulunan faal bir yaklaşımdır. Ekip; küresel uygulamaları, sistemleri ve çözümleri desteklemek için güvenlik teminatının bir seçim değil bir gereklilik olduğuna inanıyor.
Cardano'nun protokol uygulamaları ve platform entegrasyonları ilk önce araştırılıyor, sorgulanıyor, matematiksel olarak modelleniyor ve test ediliyor. Bu tarifnameler daha sonra bağımsız olarak denetlenen geliştirmeyi bilgilendiriyor. Sonuç olarak rakipsiz bir güvence düzeyi sunan bir kod tabanı ortaya çıkıyor.
Güvenlik
Cardano, birbirlerini tanımayan ve birbirlerine güvenmek için herhangi bir sebebi olmayan aktörlerin güvenli bir şekilde etkileşimde bulunmalarını ve işlem yapmalarını sağlıyor. Tamamen yeni piyasa ve fırsatlar geliştiren bir güven inşa etme platformu olarak nitelendirebileceğimiz Cardano, kötü niyetli aktörlere ve Sybil saldırılarına karşı kanıtlanmış bir şekilde güvendedir. (Sybil saldırısı, çok sayıda sahte kimlik yaratarak herhangi bir ağı kontrol etme anlamına geliyor.)
Her bir işlem, etkileşim ve takas, değiştirilemez ve şeffaf bir şekilde kurtarılıyor ve çoklu imza ve öncü bir genişletilmiş UTXO (Harcanmamış İşlem Çıktısı) modeli kullanılarak güvenli bir şekilde doğrulanıyor. (Harcanmamış İşlem Çıktısı; herhangi bir transferde yer alan çıktının, yeni bir işlemin girdisi şeklinde kullanılmasıdır.)
Teşvik edilmiş katılım
Cardano, özünde kendini adamış bir topluluğa sahiptir. Açık katılımla geliştirilen açık kaynaklı bir proje olan Cardano, ağın sağlıklı ve uzun ömürlü olmasını sağlamak için kullanıcıları "stake havuzu operatörleri" veya "stake delegatörleri" olarak katılımları için ödüllendiren bir teşvik mekanizmasına sahiptir.
Platform, geliştirme ve iyileştirme protokolleri vasıtasıyla oluşturuluyor ve genişletiliyor. Cardano'nun yönetişim sistemi herkese demokratik bir ses veriyor. ADA token sahipleri, böylece platformu yükseltmek ya da geliştirme yönünün tespit edilmesine katkıda bulunmak için teklif gönderebiliyor ya da teklifler üzerinde oy kullanabiliyor.
Yönetişim modeli, gelecekteki büyüme ve gelişme için platformu eşsiz bir şekilde konumlandırıyor. Aynı zamanda platform tarafından kullanıcının ihtiyaçlarına göre uyarlanmış yeni yeteneklerin sunulmasına imkân tanıyor. Bu model; Cardano ve topluluğunun, platform ve ekosistem iyileştirmelerini sürekli olarak finanse edebilmesini ve bunlara karar verebilmesini sağlıyor.
Ölçeklenebilirlik ve sürdürülebilirlik
Ouroboros, Cardano'nun minimum enerji gereklilikleriyle küresel ihtiyaçlar doğrultusunda ölçeklenebilmesine olanak sağlıyor. Diğer blok zincirlerinin aksine Cardano, performansı artırmak ve blok eklemek için daha fazla enerjiye ihtiyaç duymuyor. Performans-sürdürülebilirlik dengesi; "çoklu defter", "yan zincirler" ve "çok taraflı durum kanalları vasıtasıyla paralel işlem işleme" dâhil olmak üzere yeni yaklaşımların bir kombinasyonu ile elde ediliyor.
Belirli stake havuzlarının çekiciliğini ölçmek için parametreler ortaya konarken ve ayarlanırken stake havuzlarının sayısı arttıkça ağ da hızla çoğalıyor. Bu, doğrudan katılımı ödüllendiren bir ağdır.
Cardano, ağın çıkarları doğrultusunda hareket edenlerin aynı zamanda kendi çıkarlarına göre hareket etmelerini sağlamak için tasarlanmıştır. Bu, sağlıklı bir ekosistemin gelişmesine ve böylece ağın hem şimdi hem de gelecekte dayanıklı, sağlıklı ve sağlam olmasına öncülük ediyor.
Ölçeklenebilirlik ve sürdürülebilirliğin bir arada bulunması; Cardano'nun finansal, lojistik, kimlik ve toplumsal gibi küresel sistemlerin gelişen taleplerini karşılamak üzere gereken girdi-çıktıya ulaşmasını sağlıyor.
ADA Kullanım Alanları Nelerdir?
Gelişmekte olan Cardano platformu, çok çeşitli kullanım alanını barındıracak ve birden çok sektör dikeyindeki problemleri çözecek şekilde inşa edilmiştir. Cardano nedir? ve ADA nedir? sorularını yanıtlarken şimdi de projenin kullanım alanlarına göz atmakta fayda var.
- Eğitim
Atala PRISM, Cardano blok zinciri üzerine inşa edilmiş bir kimlik ve tanıtma belgesi çözümüdür. Atala PRISM, akademik sertifikaları değişmez ve kurcalamaya dayanıklı bir ekosistem içerisinde güvence altına alarak öğrencilerin başarılarını sahiplenmelerine ve paylaşmalarına, kurumların da bu kimlik bilgilerini anında doğrulamalarına imkân tanıyor.
Atala PRISM, herhangi bir üçüncü taraf aracı olmaksızın öğrencilere akademik başarılarının sahipliğini ve kontrolünü verirken süreçteki ihtilafları ve maliyetli verimsizlikleri ortadan kaldırıyor. Bu da öğrencilere ve iş arayanlara kim olduklarını ve neler başardıklarını ispatlamaları için kusursuz bir yol sunuyor.
- Perakende
Sahte malların dünya ekonomisine büyük bir darbe vurduğu ve sorunun da giderek büyüdüğü biliniyor. Bunun önüne geçilememesi halinde piyasa sahte ürünlerle dolup taşacaktır. Bu da önemli mali kayıplara, marka itibarının zarar görmesine ve müşteri güveninin belirgin bir şekilde azalmasına neden olacaktır. Sahte ürünlerin büyük bir bölümü çevrim içi olarak satılıyor. Bu da hilekârların görece cezasızlık içerisinde faaliyet gösterdikleri anlamına geliyor.
Atala SCAN, bu probleme çözüm sunmak için blok zinciri teknolojisinden faydalanıyor. Bu, satılan her malın orijinal sertifikaya sahip olduğundan emin olmak için menşe ve denetlenebilirlik kurmaya yönelik kurcalamaya dayanıklı bir sistemdir.
- Tarım
Tarımın gıda ve geçim kaynağı olduğunun, bu nedenle tedarik zincirinin her zaman devam etmesi gerektiğinin farkındayız. Blok zinciri teknolojisi, tedarik zinciri boyunca bütün ilgili tarafları desteklemek için uygun bir yöntem olarak ortaya çıkmıştır.
Çiftçiler, nakliyeciler ve perakendeciler, Atala Trace ve EMURGO'nun tedarik zincirinde şeffaflık için ortaya koyduğu tescilli izlenebilirlik çözümü gibi sistemleri kullanarak çiftlikten sofraya ürün sertifikasyonu ve izlenebilirlik için blok zincirinden faydalanabiliyorlar.
- Hükûmet
Kimlik bilgilerini düzenleme ve doğrulama sistemleri doğası gereği kusurludur. Belge ve kontrol, bireyden ziyade düzenleyende kalıyor. Bu da üçüncü taraf kurumlara güçlü bir bağımlılık oluşturuyor. Atala PRISM, dijital kimlik hizmeti sunarak bu kusuru ortadan kaldırıyor.
Blok zinciri teknolojisinden faydalanan Atala PRISM, kullanıcıların diledikleri zaman, diledikleri yerde paylaşabilecekleri ve anında doğrulayabilecekleri kimlik bilgileri üzerinde tam kontrole sahip olmalarını sağlıyor.
- Finans
Kimlik doğrulama, yeni müşterileri finans kurumlarına ya da diğer kurumlara kabul etmeden önce atılan kritik bir adım oluyor. Mesela bazı ülkelerde yeni bir banka hesabı açmak haftalarca sürebiliyor. Oryantasyon sürecinin yavaş olduğu ve yoğun kaynak gerektirdiği görülüyor.
Atala PRISM, yeniden kullanılabilir doğrulanmış kimlik bilgilerinin kullanımı vasıtasıyla oryantasyon sürecini kolaylaştırabiliyor ve hızlandırabiliyor. Atala PRISM, tek tıkla kullanıcı deneyimi sunmak için blok zinciri teknolojisinden faydalanıyor.
- Sağlık hizmeti
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), çevrim içi satılan ilaçların yüzde 50'sinin sahte ya da standart altı olarak sınıflandırılabileceğini tahmin ediyor. Bu problem, bir blok zinciri çözümü ile halledilebilir.
Atala SCAN, ilaç kullanımı ile ilgili ürünlerin kökenini ve tedarik zincirini belgeleyip doğrulayabiliyor. Böylece dünya genelindeki hastaların güvenliğini ve sağlığını güvence altına alıyor.
ADA Avantajları Nelerdir?
Cardano nedir? ve ADA nedir? sorularına yanıt verirken projenin avantajlarından da söz etmek önemlidir. O avantajlardan bazıları aşağıdaki gibidir:
Daha çevre dostu olması: Cardano'nun proof of stake olarak bilinen algoritması, onu en çevre dostu blok zinciri sistemlerinden biri haline getiriyor. Charles Hoskinson, 2021 yılında Forbes ile yaptığı bir röportajda, Cardano'nun Bitcoin'e kıyasla 1,6 milyon kay daha fazla enerji tasarruflu olduğunu ileri sürmüştür.
Hızlı ve ucuz işlemler: Cardano, saniyede 250'den fazla işlemi işleyebiliyor. Daha iyi ölçeklenebilirlik için zincirin daha fazla geliştirilmesi ve yükseltilmesi ile bu sayının artması bekleniyor. Öte yandan, işlemlerin de uygun maliyetli olduğu görülüyor. 1 dolardan daha düşük bir işlem ücreti dikkat çekiyor.
Hakem denetiminden geçmiş ağlar: Ekip, blok zinciri gelişimine rehberlik edecek "hakem denetiminden geçmiş araştırmalar" oluşturmak için akademisyenlerle yakın iş birliği içerisinde çalışıyor.
