Cardano Ecosystem: Gelişmeler ve Fırsatlar
RehberCardano ekosisteminin temel bileşenleri nelerdir? İşte söz konusu ekosistem ile ilgili gelişmeler, fırsatlar ve daha fazlası...
Cardano, günümüzde yatırımcıların radarına girmeyi başaran bir kripto para projesi olmuştur. Bu rehberimizde "ölçeklenebilir ve sürdürülebilir bir blockchain" parolasıyla yola çıkan Cardano ekosisteminin temel bileşenlerini inceleyeceğiz.
Yatırımcıların Radarındaki Cardano Nedir?
Cardano; küresel olarak merkeziyetsiz sistemlere ve uygulamalara ev sahipliği yapmak amacıyla yaygın olarak kullanılan, kripto para birimi ADA tarafından desteklenen ve açık kaynaklı bir blockchain platformudur. Cardano ekosistemi, Ethereum'un kurucu üyelerinden biri olan Charles Hoskinson tarafından 2015 yılında hayata geçirilmiştir.
Cardano ekosistemi, "yerleşim katmanı" (CSL) ve "hesaplama katmanı" (CCL) olmak üzere iki katmandan meydana gelen üçüncü nesil bir blockchain platformu olarak kullanıma sunulmuştur. Söz konusu katmanlar, her işlemin esas bileşenleri işlevini görüyor.
Geliştiriciler, bir işlemin değerini hesaplama verilerinden ayıran bir sistem inşa etmek istemişlerdir. Yerleşim katmanı, değerin (ya da para biriminin) gönderici ve alıcı arasındaki hareketini yönetmek amacıyla tasarlanmıştır. Bu katman, bütün kontrol katmanları ve sistemleri için bir yönlendirme katmanı olarak kabul ediliyor.
Hesaplama katmanı ise Cardano'nun, Bitcoin ekosisteminin akıllı sözleşme platformu olarak bilinen Rootstock'u kopyalamasına katkıda bulunuyor. Bu katmanın uygulanmasının arkasında yer alan mantık, yıllar boyunca özel protokolleri ölçeklendirmeye yardımcı olma kabiliyetinde yatıyor.
Cardano'nun Konsensüs Algoritması: Hisse Kanıtı (PoS)
Cardano, işlemleri doğrulamak amacıyla "Ouroboros" denilen bir hisse kanıtı (PoS) protokolünden faydalanıyor. İş kanıtı (PoW), yoğun enerji gerektiren bir konsensüs algoritması iken hisse kanıtı ise enerji tasarruflu bir konsensüs algoritmasıdır.
Cardano, bu sayede iş kanıtı tabanlı kripto para birimlerinin karşısında çevre dostu bir kripto para birimi olarak itibar kazanıyor. Cardano tarafından kullanılan hisse kanıtı, hem daha ölçeklenebilir hem de daha sürdürülebilir bir blockchain sağlıyor. Sonuç olarak daha düşük işlem ücretleri ve daha az enerji kullanımı ortaya çıkıyor.
Diğer herhangi bir blockchain gibi Cardano'nun da merkeziyetsizlik, ölçeklenebilirlik ve güvenlik üçlemi ile karşı karşıya olduğunu biliyoruz. Ölçeklenebilirliğe yönelik herhangi bir çözüm, merkeziyetsizlikten ve güvenlikten fedakârlık anlamına gelebiliyor. Peki, ADA bu problemi nasıl çözüme kavuşturuyor?
Cardano Ekosisteminde Ölçeklenebilirlik
Ouroboros, güvenliği korurken ölçeklenebilirliği geliştirebiliyor. Cardano'nun resmî web sitesine göre; Ouroboros, farklı versiyonlara sahiptir. Bunlar arasında Ouroboros Classic, Ouroboros Byzantine Fault Tolerance (BFT), Ouroboros Praos, Ouroboros Genesis, Ouroboros Hydra, Ouroboros Crypsinous ve Ouroboros Chronos vardır.
IOHK ekibi ve Edinburgh Üniversitesi'ndeki DLT (Dağıtık Defter Teknolojileri) araştırma laboratuvarı, beş yıllık bir iş birliğinin ardından Ouroboros Hydra protokolünü geliştirmiştir. Bu zincir dışı ölçeklenebilirlik mimarisi, üç temel ölçeklenebilirlik zorluğunu ele alıyor: yüksek işlem hacmi, düşük gecikme süresi ve düğüm başına minimum depolama.
Ouroboros Hydra, ölçeklenebilirliği iyileştirmek amacıyla zamanı "döngü"lere ya da "epoch"lara ayırıyor. Bunları da "aralık"lara ya da "slot"lara ayırıyor. Her epoch 5 gün sürerken her slot ise yaklaşık 20 saniye sürüyor. Slot başına bir blok, yani dakikada üç blok oluşturuluyor.
Ouroboros Hydra protokolü; birden çok epoch'un, yatay olarak çalışmasına ya da her epoch'daki slot sayısını artırmasına olanak sağlıyor. Bu da Cardano ağının performansını kayda değer bir şekilde artırıyor.
Bir epoch, saniyede 1,000 işlem işleyebiliyorsa 1,000 epoch, saniyede milyonlarca işlem işleyebilir. Bu da Visa'ya kıyasla çok daha verimli olduğu anlamına geliyor. IOHK sözcüsü, Cardano ağının "sonsuz bir şekilde ölçeklenebilir" olduğunu ifade etmiştir.
Cardano Ekosisteminde Güvenlik
Cardano'nun güvenliğinin anahtarı, bir rastgele seçim mekanizmasının tasarımında yatıyor. Cardano ağında herkes, yeni bloklar oluşturmaktan sorumlu olmuyor. Bunun yerine bir sonraki bloku oluşturmak üzere "slot liderleri" adı verilen düğümler rastgele seçiliyor.
Sayaçları rastgele seçen Cardano, gizli bilgileri N kopyaya bölmek ve bunları N kişiye göndermek için doğrulanabilir bir sır paylaşımı mekanizmasını benimsiyor. Bu mekanizma, dağıtıcı tarafından yapılan herhangi bir aldatmacayı tespit edebiliyor. Kötü niyetli düğümlerin sayısı belirli bir seviyede kaldığı sürece Cardano düğümleri, parçaları birleştirerek orijinal bilgileri geri getirebiliyor.
Ağdaki düğümler, kötü niyet sebebiyle protokolden ayrıldıklarında ya da protokole son verdiklerinde diğer düğümler çalışmaya devam edebiliyor. Bu sayede Cardano ağının, güvenli bir şekilde çalışması sağlanıyor.
Cardano Ekosisteminde Merkeziyetsizlik
Hisse kanıtı mekanizmasında token varlıklarının payı, yetkileri belirleyerek merkezileşmeye yol açabiliyor ve ağın güvenliğini tehdit edebiliyor. Cardano'nun söz konusu probleme yönelik çözümü, merkeziyetsizliği desteklemek için ekonomik teşvikler sunmaktır.
Cardano'nun hisse kanıtı mekanizmasında token sahipleri; tokenleri stake etmek için "stake havuzları" kurabilir, faiz ve ödüller kazanmak için düğümleri çalıştırabilirler. Token sahipleri, faiz geliri elde etmek amacıyla tokenleri stake havuzuna devredebilirler. Stake havuzları; hesap tutabilir, token sahipleri adına düğümleri çalıştırabilir ve blok üretiminden elde edilen kârı havuz üyeleri ve havuz liderleri arasında dağıtabilir.
Daha az gelişmiş hisse kanıtı sistemlerinde staking yapan bir kullanıcının sahip olduğu token sayısı arttıkça hesap tutma hakkını elde etme ihtimali o kadar artıyor. Bu da sonuç olarak merkezileşmeye neden oluyor. Bu bağlamda Cardano, bir stake havuzunun sınırsız genişlemesinden nasıl kaçınıyor?
Cardano'nun tasarımına göre, stake havuzundaki stakeholder'lar ya da tokenler belirli bir eşiği geçtiği zaman ödüllerin artması duruyor. Bu sebeple kullanıcılar, ödülleri en üst düzeye çıkarmak için eşiğin altındaki diğer havuzları seçiyorlar. Cardano; böyle bir eşik getirerek stake havuzlarını artırabiliyor, düğümleri dağıtabiliyor ve maksimum merkeziyetsizlik sağlayabiliyor.
Cardano'nun Merkezindeki Kripto Para: ADA
Cardano ekosisteminin merkezinde yerel kripto para birimi olan ADA bulunuyor. ADA'yı herhangi bir kripto para birimi olarak kullanabilmeniz mümkündür. ADA tokenlerini yatırım amaçlı elinizde tutabilirsiniz. Bu tokenleri, aynı zamanda alımlar için de kullanabilir veya takas edebilirsiniz.
Cardano ağındaki işlem ücretlerini ödemek için ADA tokenlerini kullanabilirsiniz. Bunun yanı sıra daha fazla token elde etmek üzere staking yapmak amacıyla da ADA tokenlerini kullanabilmeniz mümkündür. ADA tokenleri, hisse kanıtı konsensüs algoritmasını çalıştırmaları karşılığında doğrulayıcılara ödül olarak veriliyor.
ADA tokenlerini uzun vadeli olarak tutmak isteyenler, resmî Cardano cüzdanları olan Daedalus ve Yoroi'yi kullanabilirler.
Akıllı Sözleşmeler ve Merkeziyetsiz Uygulamalar
Cardano, 2021 yılının sonlarına doğru "Alonzo hard fork" işlemi ile akıllı sözleşmeleri kullanıma sunmuştur. Böylece Cardano, tıpkı rakibi Ethereum gibi blockchain üzerinde akıllı sözleşmelerin oluşturulmasına ve uygulanmasına imkân tanımıştır. Ekip, Plutus komut dosyalarını kullanma ve ekosistem için akıllı sözleşme yazma fırsatına sahip olmuştur.
Cardano geliştiricileri, merkeziyetsiz finans (DeFi) platformlarını ve merkeziyetsiz uygulamaları (Dapps) oluşturmak için akıllı sözleşmelerden faydalanabiliyorlar. Yine de Ethereum, uzun bir süredir akıllı sözleşmeleri uyguladığı için en fazla Dapp'e sahip bir blockchain olarak kalmayı başarıyor.
Üç Bağımsız Kuruluş: Cardano Vakfı, IOHK ve EMURGO
Cardano ekibi, dünya genelindeki üniversitelerden akademisyenler ile birlikte çalışarak blockchain gelişimini yönlendirecek hakemli araştırmalar oluşturmayı hedefliyor. Hem açık kaynaklı hem de hakemli bir blockchain olan Cardano, rekabet yerine büyük ölçüde akademik sektöre bağlıdır.
Cardano, merkeziyetsiz bir geliştirici ekibine sahiptir. Söz konusu geliştiriciler; Cardano Vakfı, Input Output (IOHK) ve EMURGO olmak üzere üç bağımsız kuruluşta çalışmaktadır. Cardano ekosisteminin gelişimi, hakemli araştırma ile ilgilenen Cardano Vakfı ve IOHK tarafından destekleniyor.
Cardano Vakfı, protokol teknolojisini koruyor ve bu teknolojinin işlevselliğini sağlıyor. Araştırma enstitüsü IOHK, ağın arkasında yer alan teknolojileri inşa ediyor ve kripto paraların temellerini araştırarak en iyi konsensüs mekanizmaları ve gizlilik protokolleri hakkındaki teorik tartışmaları keşfediyor. EMURGO ise sektörler ve ticari girişimler genelinde blockchain kullanımının nasıl geliştirileceğini ele alıyor.
Cardano Ekosisteminin Geleceği
Cardano, diğer kripto para birimleri gibi hem büyümesini hem de benimsenmesini etkileyebilecek zorluklarla karşılaşabilir. Kripto para birimlerinin, dünya genelinde giderek daha fazla düzenleyici incelemeye maruz kaldığı fark ediliyor. Herhangi bir olumsuz düzenleyici değişiklik, Cardano'yu ve genel olarak kripto para piyasasını negatif yönde etkileyebilir.
Cardano ekosisteminin yol haritası gelecek vadeden güncellemeler ile dolu olsa da bu güncellemelerin başarısı, geliştirme ekibinin uygulamasına bağlıdır. Bu güncellemeler ile ilgili herhangi bir gecikme ya da problem, yatırımcı güveni ve Cardano fiyatı üzerinde etkili olabilir.
Önemli zorluklarla karşı karşıya gelen Cardano, özellikle planlanan güncellemelerini başarılı bir şekilde hayata geçirmesi ve rekabetçi blockchain endüstrisinde kendisini farklı bir konuma taşıması halinde potansiyel büyüme fırsatlarına sahip olabilir.
Piyasanın volatilitesi ve fiyatları etkileyebilecek birtakım dış faktörler hesaba katıldığında, Cardano gibi kripto paralara yatırım yapmanın risk taşıdığını unutmamak çok önemlidir.
