Cardano Shelley: ADA İçin Yeni Bir Dönem
RehberCardano'nun yol haritasında yer alan Shelley döneminin en önemli yönleri nelerdir? İşte söz konusu dönem ile ilgili merak edilen tüm ayrıntılar...
Cardano, hem piyasa değeri hem de üzerinde çalışan geliştiriciler bakımından en büyük kripto para birimi projelerinden biridir. Esas itibarıyla çok varlıklı bir defterin yanı sıra doğrulanabilir akıllı sözleşmelere sahip merkeziyetsiz bir uygulama geliştirme platformuna dönüştürülen bir proof-of-stake (PoS) yani hisse kanıtı blockchain ağıdır.
Charles Hoskinson tarafından hayata geçirilen Cardano ile ilgili temel konuşma konularından biri, platformu destekleyen teknik özelliklerin halka açık olarak yayınlandığı ve ekibin bütün geliştirme faaliyetlerini görünür kılan genel yaklaşım ve hakemli akademik araştırmadır.
Günümüzde yaygın olarak sorulan bir soru, daha fazla finansal katılımı hedefleyen Cardano'nun ne zaman tamamen geliştirilmiş hale geleceği olmuştur. Bu soruya yanıt vermek için projenin beş döneme ayrılan yol haritasına daha yakından bakmak gerekiyor.
Bu rehberimizde Shelley döneminin en önemli yönlerini ve bunun Cardano ekosistemi üzerindeki etkisini mercek altına alacağız.
Merkeziyetsizlik için Önemli Bir Adım
Byron döneminin ardından gelen Shelley dönemi, Cardano için bir büyüme ve gelişme dönemi olmuştur. Ana ağın kullanıma sunulduğu tek bir noktada başlayan Byron döneminden farklı olarak Shelley dönemine geçiş, herhangi bir hizmet kesintisi olmadan sorunsuz ve düşük riskli bir ilerleme sağlamak için hayata geçirilmiştir.
Byron döneminde birleşmiş bir ağ söz konusu olmuştur. Cardano'nun merkeziyetsizliği optimize etme yolculuğundaki ilk kritik adımları kapsayan Shelley ise "daha ileri merkeziyetsizlik, daha yüksek güvenlik ve sağlamlık elde etmek" amacıyla daha fazla düğümün topluluk tarafından yönetilmeye doğru kaydığı bir dönemdir.
Bu dönemde gerçekleşen bazı önemli gelişmeler arasında konsensüs teşvikleri ve ücretleri; stake havuzları; delegasyon sertifikaları; Ouroboros Praos, Genesis ve BFT; Daedalus'ta delegasyon; daha kısa adresler vb. yer almıştır.
Cardano'nun doğal olgunlaşmasını temsil eden dönemde bu ağ, kullanıcıları için daha faydalı ve ödüllendirici olmuştur. Bu nedenle çoğunlukla merkeziyetsizliğe yoğunlaşmıştır.
Ouroboros Praos Nedir?
Cardano Shelley dönemi, epoch 208'de hard fork ile başlamıştır. Bu hard fork, Byron döneminde kullanılan Ouroboros BFT protokolünden stake delegasyonu ve stake havuzları sağlayan Ouroboros Praos protokolüne geçiş anlamına gelmiştir.
Ouroboros Praos konsensüs algoritmasının kullanıma sunulması, Cardano'ya daha güvenli ve verimli bir hisse kanıtı protokolü getirmiştir. Söz konusu konsensüs algoritması; ADA coin sahiplerinin ağa dâhil olmalarına, işlemleri doğrulamalarına ve çabaları karşılığında ödüller kazanmalarına imkân tanıyor. (ADA, şu anda birçok borsa üzerinde listelenmiş bir kripto para birimidir.)
Blockchain üzerinde stake sahibi olan ağ katılımcıları, zincirde yeni blokları oluşturmak ve doğrulamak için rastgele seçiliyorlar. Adil ve güvenli olacak bir şekilde tasarlanan seçim süreci, blok oluşturucularını seçmek için rastgele sayılar üreten "doğrulanabilir rastgele işlev"e (VRF) dayanıyor.
Ouroboros Praos'un en önemli faydalarından biri, Bitcoin gibi diğer kripto para birimlerinde kullanılan proof-of-work (PoW) yani iş kanıtı konsensüs algoritmasına kıyasla oldukça enerji tasarruflu olmasıdır. Bu, ağı daha çevreci ve sürdürülebilir bir hale getiriyor.
Dönemin En Heyecan Verici Tarafı: Staking ve Delegasyon
Dönemin en heyecan verici taraflarından biri de Cardano kullanıcılarının ADA tokenlerini stake etme ya da söz konusu tokenleri stake havuzlarına devretme kabiliyeti olarak kabul ediliyor.
Kullanıcılar, ağa katılmak için ADA token stake ediyorlar. Cardano, bireylerin staking havuzu operatörleri vasıtasıyla stake yapmalarına ve tokenlerini diğer kullanıcılarla bir araya getirmelerine ya da kendi staking havuzlarını çalıştırmalarına izin veriyor. ADA sahipleri, tokenlerini stake ettikleri zaman blockchain'in temelini oluşturan hisse kanıtı konsensüs algoritmasına katkıda bulunuyorlar.
Cardano ağında tutulan ADA, ağdaki bir stake'i temsil ediyor. Delegasyon, ADA sahiplerinin tokenleriyle ilişkili stake'lerini bir stake havuzuna devrettikleri süreç anlamına geliyor. Stake havuzu, blockchain üzerinde yeni bloklar oluşturmak amacıyla beraber çalışan bir doğrulayıcılar grubudur. Ağa dürüst katılımlarından dolayı bu ADA sahipleri, devrettikleri stake miktarı ile orantılı olarak ödüllendiriliyorlar.
Ölçeklenebilirlik Artışı ile Rekabete Yeni Bir Soluk Geldi
Cardano Shelley güncellemesi için kayda değer bir yere sahip olan Ouroboros Praos konsensüs algoritması, daha yüksek bir TPS oranını mümkün kılarak Cardano ağının ölçeklenebilirliğini önemli ölçüde artırmıştır. Hisse kanıtı konsensüs algoritması, daha verimli blok doğrulamaya imkân tanırken düğümlerin fikir birliğine varması için gereken süreyi de azaltıyor.
Kullanıcıların, bir doğrulayıcı havuzuna stake'lerini devretmeleri, iş yükünün ağ genelinde dağıtılmasına ve bireysel doğrulayıcılar üzerindeki yükün azaltılmasına yardımcı oluyor. Bu, daha fazla kullanıcının doğrulama sürecine dâhil olmasını sağlarken genel ağ ölçeklenebilirliğini artırıyor.
Doğrulayıcı sayısını ağın TPS oranıyla dengelemeye katkıda bulunan dinamik bir "k-parametresi ayarlama mekanizması" ile ağın talepteki değişikliklere ayak uydurması ve daha fazla kullanıcı katılsa bile ölçeklenebilir kalması sağlanıyor. Sonuç olarak Cardano'nun, diğer önde gelen blockchain platformları ile rekabet ortamında iyi bir konuma geldiği fark ediliyor.
Güvenlik Kayda Değer Bir Şekilde Arttı
Cardano ağının merkeziyetsizliği, ağın yönetişim ve doğrulama sürecine daha fazla düğümün ve stakeholder'ın katılmasıyla birlikte artmıştır. Tek bir varlığın ağı kontrol etmesi zorlaştırıldığından söz konusu ağ, saldırılara karşı daha dirençli bir hale gelmiştir.
Ouroboros Praos konsensüs algoritması, belirli saldırılara karşı koruma sağlayan bir kriptografik yöntem içeriyor. Bu şekilde ağın güvenliği artırılıyor. Öte yandan; kullanıcıların bir doğrulayıcı havuzuna stake'lerini devredebilmeleri, tek bir doğrulayıcının tehlikeye girme riskini azaltıyor ve ağın genel dayanıklılığını artırıyor.
Bir işlemin doğrulanabilmesi için birden çok imza gerektiren çoklu imza işlemleri için gelen destek ise tek bir kişinin ya da varlığın işlemleri onaylama riskini azaltarak ağın güvenliğini artırıyor.
Topluluk Odaklı Bir Yönetişim Sistemi Geldi
Cardano Shelley döneminin en önemli sonuçlarından biri de ekosistemin yönetişiminde artan topluluk katılımı olmuştur. Söz konusu dönem; stakeholder'ların karar alma sürecine katılmalarına ve ağın geleceğini şekillendirmeye katkıda bulunmalarına imkân tanıyan, tamamen merkeziyetsiz şekilde tasarlanmış, topluluk odaklı bir yönetişim sistemi getirmiştir.
Bu, stakeholder'ların teklifler için oy kullanabilecekleri ve seslerini duyurabilecekleri daha demokratik ve kapsayıcı bir karar alma sürecine olanak sağlıyor. Karar alma sürecine katılanlar, ödüllerle teşvik ediliyor. Gerçekten sadece ağa ve ağın geleceğine yatırım yapanların karar alma sürecine katılmalarıyla birlikte oylama sürecinin adil ve temsili olması sağlanıyor.
Cardano'yu gerçekten merkeziyetsiz, topluluk odaklı bir platforma dönüştüren Shelley güncellemesi, tamamen dağıtık bir ağ ve baştan sona yeni bir uygulama ekosistemi için zemin hazırlamıştır. Kripto para piyasası için önemli bir yere sahip olan platform; artırılmış ölçeklenebilirlik, güçlendirilmiş güvenlik ve topluluk odaklı yönetişim sayesinde finansal ortamda performans bakımından zorlu bir rakip haline gelmeyi başarmıştır.
