DeFi Nedir?
RehberDeFi nedir? DeFi hangi amaçla çıktı? DeFi coinleri nedir? En iyi DeFi projeleri nedir? DeFi kullanım alanları nelerdir? DeFi avantajları ve dezavantajları...
DeFi nedir? Açılımı Decentralized Finance olan bu terimin Türkçe karşılığı Merkezi Olmayan Finans şeklindedir. Kısaca DeFi, ilk kripto para birimi Bitcoin (BTC) blockchain ağına benzeyen güvenli dağıtılmış hesap defterlerine dayanan gelişmekte olan finansal bir teknolojidir.
DeFi Nedir?
Merkezi olmayan finans aracıların ortadan çıkarıldığı ve uygulamalar ile değiştirildiği bir sistemdir. DeFi ile bankalar ve geleneksel finansal sistemlerinde işlem yapmak yerine insanlar blockchain temelli smart contracts (akıllı sözleşmeler) kullanarak birbirleri ile işlem yapar. Blok zinciri üzerine bulunan smart contracts merkeziyesiz finansın temelidir, ticari işlemleri yerine getirir ve tüm bu sürecin güvenilir ve adaletli olduğundan emin olur. İnsanlar, dağıtılmış mali veri tabanlarında işlemleri kaydeden ve doğrulayan yazılımları kullanarak ticaret ve takas yapabilir, borç para verebilir ve borç alabilir. Dağıtılmış veri tabanları her yerden erişime açık, tüm kullanıcı verilerinin toplandığı ve bu verilerin ortak fikir mekanizması ile doğrulandığı ağlardır.
Dünyanın her yerinde hükumetlerin mali düzenleyicileri insanların güvendiği ve sürekli olarak kullandığı banka ve merkezi finansal kurumlar için çeşitli kurallara sahiptir. Decentralized Finance eşler arası dijital borsalar ile insanları güçlendirerek merkezi sistemin kurallarına karşı gelir. Banka ve diğer benzer kurumların aracılık görevi yaptığı takas işlemlerindeki ücretleri aradan çıkarır. İnsanların fonlarını güvenli dijital cüzdanlarda saklamasına ve fonlarını sadece dakikalar içinde internet bağlantısı olan ve benzer bir sistemi kullanan herkese göndermesine fırsat sunar.
DeFi Örnekleri Nelerdir?
1. Ethereum
Ethereum akıllı sözleşmeler tanıtıldığı ilk blok zincir ağıdır. Ethereum ağında borç verme, alma merkezi olmayan ticaret ve getiri çiftliğine odaklanan 200’den fazla merkeziyetsiz finans projesi vardır. Ethereum, Ether ya da ETH bu ağın yerel varlığıdır. DeFi alanında ETH’den daha iyisi yoktur. Kullanıcılar ETH ile ağda yapılan işlemlerin ücretlerini öder. Bu ücretler ağdaki işlemleri doğrulayan kişilere gider. Yine de Ethereum ağında ölçeklenme sorunu vardır. Bazı zamanlarda işlem ücretleri işlemden daha pahalı olabilir. Bu ağın küresel olarak benimsenmesi açısından en büyük bariyeridir. Bundan dolayı çoğu son kullanıcılar ve geliştiriciler Cardano (ADA) ve Avalanche (AVAX) gibi diğer blok zinciri ağlarını kullanmaktadır. Bu ağlar daha çok ölçelenebilirdir, daha düşük işlem ücretlerine sahiptir ve benzer DeFi uygulamalarını destekler. Kurusal açıdan ise Ethereum’a olan talep günümüzde artmaktadır.
2. AAVE
Aave insanlarını kripto paraları ödünç olarak vermesine ve bundan faiz olarak gelir elde etmesine olanak sunan bir blockchain merkezi olmayan finans protokolüdür. Aave protokolünü Ethereum, Avalanche, Polygon ve diğerleri desteklemektedir. Kullanıcılar DAI, USDC, ETH, AAVE ve MATIC gibi kripto paraları ödünç verebilir ve alabilir. AAVE kripto parasına sahip kişiler bu ağda oy kullanabilir. Örneği bu kişiler blok zinciri ağında hangi kripto paraların ağa ekleneceğine karar vermektedir. Aave protokolüne benzer diğer en çok bilinen iki proje Maker (MKR) ve Compound (COMP) şeklindedir.
3. SushiSwap
SushiSwap, Ethereum blok zinciri üzerinde çalışan merkezi olmayan borsa (DEX) protokolüdür. SushiSwap borsasında insanlar ETH ve diğer ERC-20 kripto paraları ile takas yapabilir. SushiSwap borsasında piyasa yapıcılar yani likidite sağlayıcıları likidite havuzlarına varlıklarını yatırır. Örneğin borsada alım ve satım yapan kişiler ETH/DAI gibi bir ticaret çiftinde alım satım yapıyorsa bu havuzun likidite sağlayıcıları ödül kazanır. Platform bu likidite havuzlarında yapılan işlemlerden kendine küçük bir pay alır. Bundan sonra likidite sağlayıcılarına SUSHI adlı kendi kripto parasını ödül olarak verir. Yukarıdaki AAVE kripto parası gibi SUSHI kripto parasının sahipleri de bu blok zinciri protokolün yönteminde rol almaktadır.
3. Basic Attention Token
Yukarıdaki DeFi kripto paralarının hepsi blok zinciri teknoloji gelişmeleri ile bir geleneksel finans alanının yerine geçmeye ya da geliştirmeye odaklanmaktadır. Aslında merkeziyetsiz finans bundan daha fazlasıdır. Blok zinciri temelli Basic Attention Token (BAT) buna en iyi örneklerden biridir. BAT, gizlilik odaklı internet tarayıcısı Brave ile dijital reklam sorununa web3 çözümü getirmektedir. Brave tarayıcısı internet sitelerinin takip sistemlerini ve üçüncü taraf çerezleri bloklar. Kullanıcılar ise hangi reklamları, çerezleri görmek istediklerini ve hangilerini görmek istemediklerini seçer. Reklam görmek isteyen kişiler bu çabaları karşılığında BAT kripto parası ile ödüllendirilir. Ayrıca insanlar Brave tarayıcısını kullanarak bir YouTube kanalını ya da Twitter hesabını ziyaret ederse bu içerik oluşturucusunun dijital cüzdanına BAT gönderebilir.
DeFi Türleri Nelerdir?
- Merkezi Olmayan Borsalar (DEX): Kullanıcıların varlıklarını diğer varlıklar ile değiştirmesine olana tanıyan çevrim içi borsalardır. Bu varlıkları Bitcoin, Ethereum ya da ABD doları olabilir. Blok zincir teknoloji imkanları kullanıcıların herhangi bir aracı kuruma güven duymasına gerek duymadan direk birbirleri ile işlem yaptığı platformlardır. Geleneksel finans borsalarının aksine 7/24 açıklardır.
- Stablecoin’ler: Bu dijital varlıkların değeri ABD doları, Euro, Türk Lirası ve gibi itibari paralar sabitlenmiştir.
- Borç Verme ve Alma Protokolleri: Bu platformlar ödünç verme süreçlerinde aracı olan banka kurumları gibi aracıları smart contracts ile değiştirir.
- Wrapped Bitcoin (WBTC): Ethereum blok zinciri ağına Bitcoin göndermenin bir yöntemidir. Böylece Bitcoin aktif olarak Ethereum blockchain ağında bulunan DeFi sisteminde kullanılabilir. Wrapped Bitcoin yukarıda bahsedilen kredi verme protokolleri aracılığıyla insanların ödünç verdikleri Bitcoin üzerinden pasif gelir elde etmesine yarar.
- Tahmin Marketleri: Seçimler gibi gelecekteki eylemler üzerinde tahminlerde bulunurlar. Tahmin marketleri geleneksel finans versiyonunda aracılara sahiptir ancak merkezi olmayan finans versiyonunda aracılar ortadan çıkarılır.
- Getiri Çiftliği: Takas yapmak istemeyen ve bunun yerine risk almak isteyen profesyonel yatırımcılar getiri çiftliklerini kullanabilir. Burada yatırımcılar çeşitli DeFi kripto para birimlerini tarayarak en iyi getiriyi arar.
- Likidite Madenciliği: Kullanıcılar kendi varlıklarını bir DeFi platformundaki likidite havuza aktarır ve insanlar bu havuzu kullandığın likidite madencisi gelir elde eder.
DeFi Coinler Nasıl Alınır?
Bitcoin gibi DeFi coinlerini listelendikleri kripto para birimi borsalarından alabilir ve takas yapabilirsiniz. Ayrıca bu coinlerin hepsinin yerel bir blok zinciri protokolü vardır, bu blockchain protokolü kullanarakta satın alım ve takas işlemi yapabilirsiniz. Bunları kazanmanın diğer yolları arasında likidite madenciliği gibi yöntemler yer almaktadır. En iyi DeFi coinleri DAİ, Avalanche, Uniswap, Wrapped Bitcoin, Chainlink, Terra Classic, Tezos, Theta Network, Aave ve Maker şeklindedir. Bu DeFi coinlerini kolaylıkla popüler borsalarda bulabilir takas işlemlerini yapabilirsiniz.
