Dijital Dolar Nedir?
RehberDoları taklit etmesi amaçlanan ve nakit çekme ihtiyacını ortadan kaldırmayı hedefleyen Dijital Dolar nedir? Nasıl alınır?
Günümüz teknolojisi, dijitale daha elverişli ve hemen hemen her şey internet aracılığıyla gerçekleşiyor. Örneğin; şu anda aldığınız maaşı veya biriktirdiğiniz bir miktar parayı banka hesabında tutuyor olabilirsiniz. Peki ya paranızın bir kısmı “ABD Merkez Bankası” tarafından yönetilen bir hesapta kalsaydı ve siz de bu hesaba bir dijital cüzdan yardımıyla erişebilseydiniz? Bu paragraf yeterince dikkatinizi çektiyse gelin birlikte “Dijital Dolar nedir?” daha ayrıntılı bakalım.
Dijital Dolar Nedir?
Dijital dolar (digital dollar), diğer Federal Rezerv (Fed) yükümlülükleriyle bir arada var olacak şekilde tokenize edilmiş, ABD dolarına 1:1 oranda eşit, resmi olmayan bir dijital para birimidir. Özellikle pandemi sonrasında adını sıkça duymaya başladığımız kavram, kısaca ceplerimizde veya cüzdanlarımızda tuttuğumuz nakit para biriminin (kağıt veya metal) dijital biçimidir. Geleneksel bir para birimi olan “doları taklit etmesi” amaçlandığından, merkez bankasıyla bağlantılıdır ve bu tür paralar, Merkez Bankası Dijital Para Birimi (CBDC) olarak adlandırılır.
Dijital dolar, ister kredi kartı, ister kripto para birimleri (Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH) vb.) işlemleri yapın, bunların her birinde nakit para çekme ihtiyacı duymadan ödeme yapabileceğiniz bir dijital varlık olarak tasarlanmıştır.
Aslında, dijital olmayan para birimlerinden temel farkı şu; merkez bankası, nakit parayı fiilen basmak yerine, elektronik biçimde verilen paranın kriptografik bir temsilini yayınlar.
Temel olarak, ticari bankalar arasında veya bir ödeme işlemleri sağlayıcısı tarafından sağlanan ödemeleri temsil eder. Tüm kağıt para birimlerinin yerini tamamen almaz, bu sebeple yine nakit para çekebilirsiniz ancak; rezervin bir kısmı dijital olarak kullanılabilir hale gelir.
Dijital Dolar Neden Covid 19 Döneminde Önem Kazandı?
CBDC olarak adlandırdığımız paralar, ABD’de konuşuluyor ve sıkça piyasa tartışmalarına konu oluyordu. Ancak Covid 19 sonrasında dijital dolar haberleri daha sık yayılmaya başladı ve bunun sebebi; ABD’nin, pandemide halka dağıtma kararı aldığı 2 trilyonluk paketin dağıtımı için dijital doların kullanılması fikrinden kaynaklanıyor.
Bu öneri, senatonun dijital dolara bakış açısının olumlu olduğu yönünde piyasaya pozitif sinyaller verdi.
Buna ek olarak aynı dönemde Çin’in kendi CBDC projesi olan “Dijital Yuan” denemelerine başlaması, ABD’yi ulusal anlamda tetikledi.
Bu etkenlerin sonucunda proje, geniş kitlelere ulaşarak özellikle Covid 19 sonrasında dikkatleri üzerine çekmeye başladı.
Tüm bunların yanında Covid 19 sebebiyle aynı zamanda nakit paraların virüsü taşımada bir araç görevi gördüğünü de göz önünde bulundurduğumuzda, hem kurumsal hem de bireysel anlamda nakit paraların ömrünün dolmaya başladığı söylenebilir.
Peki bu devrim yaratan dijital doların amacı nedir ve fikir kime ait?
Dijital Dolar Projesi Kime Aittir?
Proje, ABD Merkez Bankası Dijital Para Biriminin keşfini ilerletmek için Accenture ve Dijital Dolar Vakfı (Digital Dollar Foundation) arasındaki bir ortaklıktır. Bu projedeki önemli isimlerden bir tanesi olan Christopher Giancarlo, ABD Emtia Vadeli İşlemleri Ticaret Komisyonu (CTFC) eski başkanı ve Digital Dollar Foundation'ın kurucu ortağıdır. Christopher Giancarlo, ABD'nin kendi "dijital dolarını" yaratmaya hız vermesi gerektiğini söyleyen önemli kişilerden bir tanesidir.
Bitcoin (BTC) öncülüğündeki coin sektörü, etkisini her geçen gün artırıyor. Para transferinin ucuz ve hızlı olması, kullanıcı sayısının sürekli artmasını sağlayan en önemli faktörler. Bu durumda da hükümet ve merkez bankaları, Bitcoin (BTC) gibi doğrudan kontrol edilemeyen coin ve kripto para birimleri yerine, kontrol edebilecekleri ve para politikalarını uygulayabilecekleri bir dijital para yaratma sürecine başlamaya karar verdiler.
Kâr amacı gütmeyen Dijital Dolar Projesi, 16 Ocak 2020 tarihinde kuruldu ve dijital dolar üzerine yapılan çalışmaları kurumsallaştırarak, özel sektörün desteğine açık hale getirildi.
Amerika Birleşik Devletleri’ndeki CBDC projelerinden biri Federal Rezerv Bankası (Fed), diğeri ise The Digital Dollar Foundation ve Accenture tarafından yönetiliyor. Accenture, dijital, bulut ve güvenlik alanlarında lider yeteneklere sahip küresel bir profesyonel hizmetler şirketidir.
Dijital Dolar Projesi’nin Amacı Nedir?
Merkez Bankası Dijital Para Birimi (CBDC) olarak adlandırdığımız paralar, ülke para birimlerini dijital dünyaya entegre ederek, finansal gücünü ve itibarını korumayı amaçlar. Dijital doların arka planı tamamen bu ve bu sayede geleneksel bankacılıkta oluşan bazı sorunların hızlı çözülmesi hedeflenir.
Her ticari bankanın kendi sistemi ve kendi defteri vardır, bu da bankanızı paylaşan kişilere ödeme yapmayı kolay hale getirir ve genellikle ücretsizdir. Bununla birlikte, yatırım gibi işlemler farklı bankaları veya defterleri içerdiğinde, parayı taşımaya yardımcı olmak için CBDC'lere ve bazen diğer aracılara ihtiyaç duyulur, bu da ücretleri artırabilir ve gecikmelere neden olabilir.
Tüketicilere CBDC'lere doğrudan erişim vermek, bu süreci kolaylaştırır. Dolayısıyla CBDC dediğimiz dijital paraları Bitcoin (BTC) gibi bir kripto para olarak değerlendirmemekte fayda var.
Dijital Doların Avantajları Nelerdir?
- Fiziki nakit sıkıntısından kurtulma
- Dijital para birimi sayesinde, tüm elektronik finansal işlemleri hızlıca yapma
- Banka hesabı olmayanlardan bile dijital cinsten ödeme alabilme
- Maaş çekini, nakde çevirmek için çek bozdurma tesisinin yüksek ücretlerinden kaçınma
- Tüccarlar için; nakit kasalardan bankalarına güvenli bir şekilde nakit taşımak için harcamak zorunda oldukları paradan kurtulma
Dijital Doların Dezavantajları Nelerdir?
- Yerel para biriminin zarar görme olasılığı
- Merkez bankasının, kendi para arzını idare etme becerisinin zarar görmesi
- Kripto para birimleri gibi tamamen merkeziyetsiz değil, merkez bankasına tamamen bağımlı olarak merkezidir.
- Merkezi olduğundan dolayı hacklenme durumunda herkes para kaybına uğrayabilir.
Dijital Dolar Projesi’nin (DDP), ABD'ye Yönelik Güncellenmiş White Paper’ı
Proje, 18 Ocak 2023 tarihinde "Bir ABD CBDC'sini Keşfetmek" adlı white paper’ın yeni bir sürümünü yayınladı. Proje, CBDC’leri uluslararası olarak incelemek için belgeyi genişletti ancak odak noktası hâlâ ABD'de.
DDP, Mayıs 2020'de makalenin ilk versiyonunda aracılı bir toptan ve perakende CBDC'den oluşan "şampiyon modelini" tanıttı. O zamandan beri dünya çapındaki CBDC projeleri 35'ten 114'e çıktı. Güncellenen DDP makalesi, son yıllardaki teknolojik gelişmeleri tartışırken, şampiyon modelin mahremiyet ve para politikası gibi temel ilkelerini koruyor.
Peki diyelim ki dijital dolar sahibi olmak ve işin, finansal ve yatırım kısmına dahi olmak istiyorsunuz. O zaman ne yapmalısınız? Gelin birlikte bakalım.
Dijital Dolar Nasıl Alınır?
Bitcoin (BTC), Ethereum (ETH) ve binlerce coin alımı için devreye giren aracı finansal siteler varken dijital doların nasıl alınır sorusunun yanıtı ise şu an için bilinmiyor. Ancak CBDC'ler merkez bankalarına ait dijital para birimleri olduğundan dolayı merkez bankaları üzerinden açılan kayıtlarla satın alındığı düşünülebilir. Bundan dolayı CBDC ve dijital doların resmi bir devlet sitesi üzerinden ya da bir banka aracılığıyla satın alındığını öngörebiliriz. Yine de bu sistemin gelişimiyle ilgili ileride daha net bilgiler sunacağımızdan emin olabilirsiniz.
Yine de dijital dolar gibi kullanabileceğiniz, ABD dolarına 1:1 oranla sabitlenmiş stablecoinler olan Tether (USDT), USD Coin (USDC) gibi kripto para birimlerine yatırım yapabilirsiniz.
Günümüzde, blockchain ve benzeri teknolojiler, güven ortamının, finans kollarına ve bankalara her zaman gerek kalmadan yürüyebileceğini bize kanıtladı. Blockchain teknolojisine entegre ve tokenize edilmiş ulusal para birimlerinin, Türkiye de dahil olmak üzere gelecekte tüm dünyaya yayılacağını tahmin ediyoruz. Ülkemizin bu yönde birçok çalışması bulunuyor.
