Dijital Finansta Devrim Yaratan Ethereum Nedir?
RehberDijital finansta devrim yaratan Ethereum nedir? Ethereum (ETH) nasıl çalışır? Ethereum ve Bitcoin arasındaki fark nedir? Ethereum kullanım alanları nelerdir?
Ethereum, merkezi bir otorite tarafından kontrol edilmeden uygulamalar ve organizasyonlar oluşturmak, varlıkları saklamak, işlem yapmak ve iletişim kurmak için kullanılan bir teknolojidir. Ethereum'u kullanmak için tüm kişisel bilgilerinizi vermenize gerek yoktur, kendi verilerinizin ve neyin paylaşıldığının kontrolü tamamen sizdedir. Ethereum, ağındaki belirli faaliyetler için ödeme yapmak için kullanılan kendi kripto para birimi (crypto) olan Ether'e sahiptir.
Ethereum (ETH) Nedir?
Bitcoin'den sonra ikinci en büyük kripto para birimi olan Ethereum (ETH), merkezi olmayan uygulamalar (dApps) oluşturmak için blok zincir teknolojisi ile çalışan bir platformdur. Ether (ETH) bu ağın yerel kripto para birimidir. Ethereum ağı 2015 yılında piyasaya sürülmüş olup 8 yıl boyunca enerji tüketimi yüksek iş kanıtları (PoW) konsensüs mekanizması ile çalışmıştır. Bitcoin madenciliği ile tanınan PoW sistemlerinde madenciler bilgisayarlarının ya da özel madencilik cihazlarının hesaplama gücünü kullanarak dijital para çıkarır. Ethereum ağı 15 Eylül 2022’de bu sistemi bırakarak hisse kanıtları (PoS) konsensüs mekanizmasına geçmiştir. Birleşme adı verilen bu yükseltmeye birazdan daha detaylı bir şekilde bakacağız. Bunu belirttikten sonra, Ethereum (ETH) nedir? konumuza devam edelim:
Bitcoin (BTC) bir para birimi ve bir değer saklama aracı olarak tasarlanırken, Ethereum, eşler arası bir ağ üzerinde çalışan ve Ethereum'un blok zinciri tarafından doğrulanan akıllı sözleşmeleri yürütmek için merkezi olmayan bir ağdır. Buradaki fikir, merkezi platformları aradan çıkararak güvenli, şeffaf ve sansüre dayanıklı uygulamalar yaratmaktır.
Ethereum, merkezi olmayan finans (DeFi) uygulamalarından, değiştirilemez tokenlerin (NFT'ler) kullanıldığı oyna ve kazan (P2E) oyunlarına kadar her şey için temel yazılım katmanı olarak kullanılır. Genel olarak birçok kişi, Ethereum'un internetin kontrolünün Google, Amazon ve Facebook gibi büyük şirketlerden uzaklaştırıldığı Web 3.0 olarak adlandırılan yeni nesil internetin çalışma prensiplerini destekleyebileceğine inanıyor.
Ethereum kısaca, blockchain teknolojisinin evrimidir. Bitcoin'in kanıtladığı şey, bir para biriminin bir topluluk tarafından oluşturulabileceği ve kripto para cüzdan uygulaması olan herkes tarafından gönderilip alınabileceğiydi. Ayrıca Bitcoin (BTC), blok zinciri ağlarındaki en büyük problemlerden biri olan çifte harcama sorununu da çözdü.
Bununla birlikte, Ethereum'un masaya getirdiği şey, blockchain'in yalnızca bir değer deposundan çok daha fazlası olabileceğidir. İnsanları, fikirleri, şirketleri, parayı, hizmetleri organize etmek ve daha fazlası için kullanılabilir. Herhangi bir şey hakkında kod yazılabiliyorsa ve bu bir kişi tarafından kullanılabiliyorsa, bu uygulama Ethereum üzerine inşa edilebilir. Bu basit fikir, insanları mülk ve paylaşımları yönetmek, sosyal ağlar ve finansal uygulamalar oluşturmak ve oyunlar geliştirmek gibi alanlarda uygulamalar yapmak için Ethereum'u kullanmaya sevk etti.
Ethereum 2.0 Nedir?
Ethereum 2.0, proje ekibinin iş kanıtı (PoW) kısıtlamalarının üstesinden gelmek amacıyla önerdiği çok sayıda yükseltmedir. Bu yükseltmeler; Beacon Chain, The Merge, The Surge, The Verge, The Purge ve The Splurge'den meydana geliyor.
The Merge yani Birleşme yükseltmesi, 15 Eylül 2022 tarihinde tamamlandı. Bu yükseltme, Ethereum ağını iş kanıtları (PoW) konsensüs mekanizmasından çıkararak hisse kanıtları (PoS) konsensüs mekanizmasına geçirdi. Böylece PoW sistemi resmî olarak kullanımdan kaldırıldı. Bununla birlikte bilgisayar ya da özel donanım kullanarak yapılan Ethereum madenciliği bitti ve böylece ağın enerji tüketimi yüzde 99,95 oranında azaldı.
Birleşme yükseltmesi hakkında biraz tekniğe girecek olursak; bu yükseltme ağın orijinal yürütme katmanının (doğuşundan beri var olan ana ağ) 2020’de yayınlanan hisse kanıtı konsensüs katmanı olan Beacon Chain ile birleştirilmesi anlamına geliyor. Bu yükseltme sayesinde yoğun enerji gerektiren madenciliğe olan ihtiyaç ortadan kalktı ve bunun yerine ağ stake edilmiş ETH ile doğrulanmaya ve güvenli hale getirilmeye başlandı.
Birleşme, Beacon Chain'i blok üretiminin motoru olarak kullanmaya yönelik resmî geçişi temsil ediyor. Ethereum madenciliği, artık geçerli blok üretme yöntemi değildir. Bunun yerine hisse kanıtı doğrulayıcıları bu rolü benimsemiştir. Söz konusu doğrulayıcılar, bütün işlemlerin geçerliliğini işlemekten ve blok önermekten sorumlu hale gelmiştir.
Ethereum ve Bitcoin Arasındaki Fark Nedir?
2015 yılında piyasaya sürülen Ethereum, bazı büyük farklarla birlikte Bitcoin'in dünyaya tanıttığı teknolojik yeniliği devam ettirmektedir. Piyasa değeri ile bir ve ikinci sırada yer alan bu kripto paranın her ikisi de dijital paranın ödeme sağlayıcıları veya bankalar olmadan kullanılmasına izin verir. Ancak Ether ağı programlanabilirdir, bundan dolayı bu ağda herkes merkezi olmayan uygulamalar (dApps) oluşturup piyasaya sürebilir.
Ethereum'un programlanabilir olması, blok zinciri kullanan uygulamalar oluşturabileceğiniz anlamına gelir. Bu, ETH ağı ile herkesin her şeyi yapabilme kapasitesine sahip genel amaçlı bir blok zinciri olduğu anlamına gelir. Ethereum'un yapabileceklerinin bir sınırı olmadığı için, Ether ağında büyük yeniliklerin gerçekleşmesine izin verir.
Bitcoin yalnızca bir ödeme ağı iken, Ethereum daha çok finansal hizmetler, oyunlar, sosyal ağlar ve gizliliğinize saygı duyan ve kullanıcılarını sansürlemeyen diğer uygulamalardan oluşan bir pazar yeri gibidir.
Ethereum'u Kim Kurdu?
Vitalik Buterin adlı bir Rus/Kanadalı bilgisayar programcısı, Ethereum teknik inceleme belgesini yazdı. Bununla birlikte, ağın ve topluluğun oluşturulmasına birkaç isim yardımcı oldu. Bu kurucu ortaklar Anthony Di Loria, Charles Hoskinson, Miha Alisie, Amir Chetrit, Joseph Lubin ve Gavin Wood şeklindedir.
Ether ağının herhangi bir kişi ya da varlık tarafından kontrol edilmediğini belirtmek gerekiyor. Ağ, topluluğun merkezi olmayan katılımı ve işbirliği yoluyla çalışmaktadır. Ethereum, büyük internet sağlayıcıları ve hizmetlerinin sahip olduğu bireysel sunucu ve bulut sistemlerine alternatif olup bunların yerine geçmek için gönüllüler tarafından çalıştırılan blok zinciri verilerinin bir kopyasına sahip düğümleri kullanır. Bir düğüm çalıştırmak için herhangi bir miktarda ETH stake edilmesine gerek yoktur.
Tüm dünyadaki insanlar ve işletmeler tarafından işletilen bu dağıtılmış düğümler, Ether ağ altyapısına dayanıklılık sağlar. Bu nedenle, saldırılara veya kapanmalara karşı çok daha az savunmasızdır. 2015'teki lansmanından bu yana, Ethereum ağı hiç kesinti yaşamamıştır. Ether ağını çalıştıran binlerce ayrı düğüm vardır. Bu, Ethereum'u piyasadaki en merkezi olmayan kripto para birimlerinden biri yapar, sadece Bitcoin'in arkasından gelmektedir.
Ethereum (ETH) Nasıl Çalışır?
Ethereum, herhangi bir üçüncü taraf veya kuruluş tarafından kontrol edilmez. Bunun yerine ağ, kodlarla çalışır. Ethereum'un çalışmasını sağlamak için birkaç parça bir araya gelir. Bunlar aşağıdaki gibidir:
- Solidity: Akıllı sözleşmeler yazmak, protokoller ve merkezi olmayan uygulamalar oluşturmak ve daha fazlası için kullanılan Ether ağının programlama dili Solidity’dir. Bu programlama dili nesne yönelimlidir ve C++, JavaScript ve Python'dan etkilenerek yazılmıştır.
- Akıllı Sözleşmeler: Ethereum'un üçüncü taraflarca değil kodlarla kontrol edilen bir sisteme sahip olmasının tüm amacı akıllı sözleşmeler tarafından sağlanır. Akıllı sözleşmeler, bazı belirli koşullar herhangi bir dış katılımcının yardımı olmadan karşılandığında otomatik olarak yürütülür. Akıllı sözleşmeler diğer dijital para birimi projeleri tarafından da kullanılır. Ethereum ile sınırlı değildirler ve bu ağ dışında da kullanılabilirler, ancak Ether ağında kullanımları ile popüler olarak bilinirler. Bitcoin ayrıca temel akıllı sözleşmeleri destekler, ancak uygulamaları Ethereum'unkiyle karşılaştırıldığında sınırlıdır.
- Ethereum Blok Zinciri: Blok zinciri ağda yürütülen tüm akıllı sözleşmelerin geçmişinin saklandığı yerdir. Dünyanın her yerindeki binlerce düğüm, tüm blok zincirinin bir kopyasına sahiptir. Binlerce bilgisayar, belirtilen tüm kurallara uyulmasını sağlamak için her yürütüldüğünde bir akıllı sözleşmeyi işler. Düğümler yalnızca işlem ayrıntılarını saklamaz. Hesaplar, akıllı sözleşme kodu, akıllı sözleşme durumu gibi bilgiler de düğümlerde saklanır. Tüm düğümler, bir işlemi doğrulamak için aynı kural kümesini izler ve hepsi birbirine bağlıdır.
- Ethereum Sanal Makinesi (EVM): Akıllı sözleşmeleri yürütür. Okuyamayan bir dil bilgisayarında yazılan akıllı sözleşmeyi, okuyabilecekleri bir dile (bytecode) çevirir. EVM, belirli görevlerle en az 140 farklı kod yürütebilir.
- Ether: Daha önce de belirtildiği gibi Ether, Ethereum'un yerel kripto para birimidir. Ether hesaplarda saklanır ve toplamda iki tür hesap vardır. Harici olarak sahip olunan hesaplar, kullanıcılar tarafından Ether tutmak ve göndermek için kullanılır. Sözleşme hesapları, akıllı sözleşme hesaplarıdır.
- Hisse Kanıt Kanıtı (PoS): Hisse kanıtı (PoS) konsensüs mekanizması blockchain teknolojisinde en sık kullanılan ikinci konsensüs mekanizmasıdır. PoW'un aksine bu sistemde madencilik yapılmaz, bu da enerji tüketiminin PoW'un çok altında olduğu anlamına gelir. İşlemleri doğrulamak ve yeni Ether oluşturmak için, dahil olmak isteyen ağ katılımcıları, örneğin Ethereum blok zincirine bağlı bir cüzdana belirli miktarda ETH koyarak yani stake ederek, ağın sürdürülmesine katkıda bulunur. Bu sistemde zincirdeki bir sonraki bloğu oluşturmak için bir staker seçilir ve bu staker çabaları için işlem ücretleriyle ödüllendirilir.
Ethereum (ETH) Kullanım Alanları Nelerdir?
Merkeziyetsiz Finans (Defi): Merkeziyetsiz finans, Ethereum'dan yararlanabilen herkes tarafından kullanılabilen ve erişilebilen finansal hizmetler ve ürünlere atıfta bulunmak için kullanılan bir terimdir. Hiçbir taraf bir kullanıcının herhangi bir şeye erişimini reddedemez veya ödemeleri engelleyemez ve piyasalar DeFi ile her zaman açıktır. Herkes kodları inceleyebilir, hizmetler otomatik olduğundan ve kodla yönetildiğinden insan hatası riski yoktur. Geleneksel finans ile karşılaştırmak için geleneksel finanstaki en büyük problemlere bakalım:
- Bir kişinin finansal hizmetlerden yararlanmasının reddedilebilir.
- Finansal hizmetler, bir kişinin ödeme almasını engelleyebilir.
- İşlem saatleri belirli zaman dilimleri ile sınırlandırılmıştır.
- Merkezi kurumlar ve hükümetler istedikleri zaman piyasaları kapatabilirler.
Defi sisteminde kullanıcı kendi parasını kontrol eder, para transferi sadece birkaç dakika sürer, herkese açıktır ve piyasa her zaman açıktır. Bir kullanıcı ayrıca dünyanın herhangi bir yerine para gönderebilir, istikrarlı para birimlerine erişebilir, teminatlı veya teminatsız fon ödünç alabilir, jeton ticareti yapabilir, sigorta satın alabilir ve çok daha fazlasını yapabilir.
Değiştirilemez Tokenler (NFT): NFT'ler, bir blok zincir üzerinde var olan ve kopyalanamayan benzersiz kriptografik tokenlerdir. NFT'ler, sanat eseri ve emlak gibi dijital veya gerçek dünya öğelerini temsil edebilir. Kripto para birimleri de tokenlerdir; ancak, temel fark, aynı blok zincirinden iki dijital para biriminin birbirinin yerine geçebilmesidir, yani bir tanesi diğerinin yerine kullanılabilir. Aynı blok zincirinden iki NFT aynı görünebilir, ancak bunlar birbirinin yerine kullanılamaz. Blok zincirinde güvence altına alınırlar ve aynı anda yalnızca bir sahibi olabilir. Bir NFT’ye sağ tıklayıp kaydederseniz bunun sahibi olmazsınız. Platformunda oluşturulmuş her şeyle uyumludurlar. NFT'ler her yerde satılabilir ve sahipleri küresel olarak işlem yapabilir.
Merkezi Olmayan Otonom Kuruluşlar (DAO): DAO'lar üyeleri tarafından yönetilir ve akıllı sözleşmelere dayalı olarak çalışırlar. İnternet tabanlıdırlar ve grup tarafından izin verilmeden erişilemeyen yerleşik hazineleri vardır. Gruptaki herkesin fikirlerini açıklayabilmesini sağlamak için öneriler ve oylama yoluyla karar alırlar. CEO veya CFO yoktur ve harcamalarını yöneten kurallar DAO kodunun bir parçasıdır. Kodlar ve tüm faaliyetleri şeffaftır ve DAO’lar demokratik bir sisteme sahiptir. Herhangi bir değişikliğin uygulanabilmesi için otomatik olarak sayılan oy çoğunluğu gereklidir. Birkaç DAO örneği arasında yardım kuruluşları, girişimler, serbest çalışan ağlar bulunmaktadır.
Ethereum üzerinde aşağıdaki alanlarda merkezi olmayan uygulamalar oluşturulmuştur:
- Sosyal ağlar - Kullanıcılar ağda oluşturulan sosyal medya dApp'lerindeki gönderileri için ödeme alır.
- Dosya depolama: Merkezi olmayan dosya depolama ve kiralama, piyasa fiyatın çok altında ve depolama alanı kiralayarak para kazanılabilir.
- Yurtdışı ödemeler: Yurtdışına nakit gönderme maliyetini önemli ölçüde azaltır.
- Ödeme kartları: Ether ve diğer dijital para birimlerinde ödeme yapmak için temassız banka kartları.
- Çevrimiçi reklamcılık: Çevrimiçi reklamlarda aracıları ortadan kaldıran uygulamalar. Kullanıcılar çevrimiçi reklamları izledikleri için doğrudan ödeme alır.
- Borsalar: Uniswap gibi DEX'ler (merkezi olmayan borsa), kullanıcıların aracı olmadan eşler arası kripto para ticareti yapmasına olanak tanır.
- Krediler: Kredi notu sistemi olmayan blok zincir destekli kredi verme ve alma platformları.
- Merkeziyetsiz kimlik: Merkeziyetsiz kimlik Ether blok zincirinde kimlik kaydetmenin bir yoludur. Bu kullanıcıların kendilerini tanımlamasını ve diğer kullanıcılara açık ve şeffaf bir şekilde bilgi veya değer göndermesini sağlar.
ETH Avantajları Nelerdir?
En önde gelen Ethereum avantajları aşağıdaki gibidir:
- Ademi merkeziyetçilik: Ethereum'un merkezi olmayan tasarımı, bilgi ve güveni ağ üyeleri arasında etkin bir şekilde dağıtarak, sistemi çalıştırmak ve işlemlere aracılık etmek için merkezi bir kuruma olan ihtiyacı ortadan kaldırır.
- Hızlı dağıtım: Kuruluşlar, sıfırdan bir blok zincir uygulaması oluşturmak yerine, Hyperledger Besu gibi hepsi bir arada bir SaaS platformu kullanarak hızla özel blok zincir ağlarını oluşturabilir ve yönetebilir.
- İzin verilen ağ: Kuruluşların genel veya özel Ethereum ağları üzerine inşa etmelerine izin veren ve çözümlerinin tüm düzenleme ve güvenlik standartlarını karşılamasını garanti eden birçok açık kaynaklı protokol katmanı vardır.
- Ağ boyutu: Ethereum ana ağı, binlerce düğümden ve milyonlarca kullanıcıdan oluşan bir ağın çalışabildiğini göstermektedir. Ticari blok zincir rakiplerinin çoğu, 10 düğüm ile çalışır ve bunlar arasında büyük ve başarılı herhangi bir örneği yoktur. Birkaç düğümü aşması kaçınılmaz olan kurumsal işbirlikleri için bir ağın ölçeklenebilir olması çok önemlidir.
- Özel işlemler: Ethereum'da işletmeler, özel ortaklıklara özel işlem katmanlarıyla katılarak gizlilik detaylarını belirleyebilir. Özel bilgiler şifrelenir ve yalnızca bilmesi gereken kişiler ile paylaşılır.
- Ölçeklenebilirlik ve performans: Ethereum'da oluşturulan konsorsiyum ağları, otorite kanıtları (PoA) konsensüs mekanizması ve ısmarlama blok süresi ve işlem ücreti (gas) limitleri sayesinde, genel ana ağdan daha iyi performans gösterebilir ve ağ kurulumuna bağlı olarak saniyede yüzlerce işlem veya daha fazlasını yapabilir. Ethereum, sharding ve zincir dışı protokol düzeyinde çözümler ve Plasma ve durum kanalları gibi katman 2 ölçeklendirme çözümleri sayesinde yakın gelecekte verimini artıracaktır.
- Kesinlik: Bir blok zincirinin konsensüs yöntemi, işlem kaydının kurcalamaya karşı korumalı ve kurallara uygun olmasını sağlar. Farklı kurumsal ağ örnekleri için Ethereum, RAFT ve IBFT gibi özelleştirilebilir konsensüs mekanizmaları sunarak anında işlem kesinliği sağlar.
- Tokene dönüştürme: Dijital formatta kaydedilen herhangi bir öğe, Ethereum'da tokene dönüştürülebilir. Kuruluşlar, gayrimenkul gibi varlıklarını kesirleştirebilir ayırabilir, ürün yelpazesini genişletebilir (genellikle nadir sanat eserinde yapılır) ve varlıkları tokene dönüştürerek (kitle kaynaklı veri yönetimi) yeni teşvik modelleri açabilir.
- Birlikte çalışabilirlik ve açık kaynak: Ethereum'da konsorsiyumlar, tek bir kişinin eline değildir. Örneğin, Amazon Web Services müşterileri, özel ağları çalıştırmak için Kaleido'nun Blockchain Business Cloud'unu kullanmak zorundadır. Java topluluğu gibi Ether ekosistemi, Ethereum geliştirme önerileri (EIP'ler) aracılığıyla kod tabanına katkıları teşvik eder.
- Standartlar: Çıtayı yüksek tutmak istiyorsanız Ether ağı bulunmanız gereken yerdir. Ağın coin tasarımı (ERC20), insanlar tarafından okunabilen adlar (ENS), merkezi olmayan depolama (Swarm) ve merkezi olmayan iletişim (Whisper) protokolleri aracılığıyla ekosistemin parçalanması engellenir. Corporate Ethereum Alliance'ın İstemci Spesifikasyonu 1.0, uyumlu kurumsal blok zincir uygulamaları için mimari bileşenleri ana hatlarıyla belirtir. EEA, belirtimin 2.0 sürümünü yakın gelecekte yayınlamayı planlamaktadır.
ETH Dezavantajları Nelerdir?
Avantajları gibi, Ethereum'un da bilmesi gereken bazı dezavantajlar da vardır:
- Karmaşık programlama dili: Ethereum, Turing'i tamamlamış ve C++, Python ve Java'ya benzer bir programlama dili kullanıyor olsa da, Ethereum'un ana dili olan Solidity'yi öğrenmek zor olabilir. En önemli endişelerden biri, yeni başlayanlar için öğretici içeriğin azlığıdır.
- Ölçeklendirmeyle ilgili sorunlar: Tek bir amacı olan Bitcoin'den farklı olarak, Ethereum'un bir defteri, akıllı sözleşmeler için bir platformu ve diğer kullanım alanları vardır. Bunlardan herhangi biri hatalara, arızalara ve bilgisayar korsanlığına yol açabilir.
- Ethereum yatırımı riskli olabilir: Diğer herhangi bir dijital para birimi gibi Ether yatırımı da riskli olabilir. Kripto para birimleri çok değişkendir ve önemli kazançların yanı sıra önemli kayıplara neden olur. Ether'in fiyatı geçmişte önemli ölçüde değişti ve bu, özellikle yeni başlayanlar olmak üzere bazı yatırımcılar için büyük bir bir dezavantaj olabilir. Ek olarak, Ethereum'un ücretleri yüksektir, ancak bu ilerleyen zamanlarda azalacaktır.
Ethereum'a Yatırım Yapmanın Artıları Nelerdir?
Güvenli bir kripto para cüzdan uygulaması ile ETH varlıklarınızı yatırım veya takas için saklayabilirsiniz. Ethereum yatırım avantajları oldukça merak edilen bir konudur. Bir yatırım aracı olarak ETH şu avantajlara sahiptir:
- dApp ekosistemine erişim: Ether satın almak, çeşitli bir dApp ekosistemine erişim sağlamanıza imkân tanıyor. DeFi'yi tüm görkemiyle ortaya çıkaran bu ekosistem; merkeziyetsiz borsaları, kredi protokollerini, likidite madenciliği platformlarını, sigorta protokollerini, getiri toplayıcılarını, NFT pazar yerlerini ve daha fazlasını kullanmanıza imkân tanıyor. Dijital para alanındaki en büyük Dapp ekosistemine sahip olan Ethereum, Bitcoin'den sonra gelen en önemli blockchain ağıdır. Dünya genelinde milyonlarca kripto para yatırımcısı, mevcut varlıkları ile beraber daha fazla değer yaratmak amacıyla ETH kullanıyorlar.
- Güncellenmiş token ekonomisi: Ethereum protokolü, kayda değer bir dönüşüm geçirdi. Vitalik Buterin ve ekibi, projenin iş kanıtı ağından hisse kanıtı ağına geçişini tamamladı. Proje, aynı zamanda yeni basılan tokenlerin sayısını önemli ölçüde azaltan bir işlem ücreti yakım mekanizmasının getirilmesine de tanıklık etti. Staking, madencileri denklem dışı bırakırken doğrulayıcıları devreye sokuyor. Doğrulayıcılar, bir düğümü yöneten ve 32 ETH stake eden kişilerdir. Ağın güvenliğine katkıda bulunan ve işlemlerin onaylanmasında rol oynayan bu kişiler, Ether stake ederken gelir elde ederler. Hem staking hem de işlem ücreti yakımları, enflasyonist arzı dengeliyor. Staking, piyasa içerisinde dolaşan crypto sayısını azaltırken yakım ise günlük token emisyonlarını azaltıyor. Her iki faktör de Ether token ekonomisinin ve geleceği üzerinde olumlu bir etkiye sahiptir.
- Getiri üreten varlık: ETH sadece bir para birimi değil, bundan çok daha fazlasıdır. Daha önce ETH; ağ etkilerinden, ağ boyutundan ve kullanılabilirlikten elde edilen spekülatif bir değere sahipti. ETH'nin kendisi, sadece dApp'lerle etkileşimde bulunmak ve birine bir işlem göndermek amacıyla kullanabileceğiniz bir varlıktı. Staking sistemi, ETH'yi getiri üreten bir dijital varlık haline getiriyor. Blockchaini koruduğunuz için yüzde 5'e varan oranlarda yıllık getiri ile ödüllendiriliyorsunuz. Bu; sadece varlığın fiyat artışından değil, aynı zamanda getiri kazancından da değer elde ettiğiniz anlamına geliyor. Bazı kişiler, ETH'yi bir emtia olarak nitelendirecek kadar ileri gidebiliyorlar. Bazı kişiler ise milyarlarca dolar değerinde bir dApp ekosistemini destekleyen, bir otoyolun blockchain versiyonu ile kıyaslanabilecek bu ağa yatırım yapmayı tercih ediyorlar.
- İlk hamle avantajı: Ethereum, dünyada akıllı sözleşmeleri destekleyen ilk blockchain ağı olmuştur. Bu da ağa kripto para dünyasında ilk hamle avantajını sunuyor. Ether blok zinciri için alternatif haline gelmek isteyen ve kendilerini "Ethereum katilleri" olarak adlandıran birçok proje piyasaya sürüldü. Ancak Ethereum için en iyi alternatif olmayı hedefleyen projelerin hiçbirinin bu unvana sahip çıkmadığını ifade edebiliriz. Ether protokolü, yatırımcılar tarafından akıllı sözleşme blockchain ağlarının kaymak tabakası olarak görülüyor. Herkes ağ üzerinde dApp oluşturmak istiyor. Böylece projenin, diğer herhangi bir akıllı sözleşme blockchain ağından üstün olduğu ortaya çıkıyor. Diğer yandan; Ethereum, uzun bir süredir çalışan dApp'lerden bazılarına sahip. Projenin Uniswap, Curve ve Yearn Finance gibi dApp'leri yıllar önce kullanıma sunulmuş olsa da talebe ayak uydurmayı başarıyor.
- Likidite ve volatilite: ETH, ikinci en likit kripto para birimidir. Yüksek slipaj oranından ya da alıcı bulamamaktan korkmayıp yatırım yapmak mümkündür. Bu şaşırtıcı yüksek likidite, aynı zamanda bir miktar volatilite ile birlikte geliyor. Değişken bir varlıktır; büyük fiyat hareketleri sergileyen, sürekli olarak yukarı ve aşağı hareket eden bir varlıktır. Hem bir altcoin hem de bir dApp merkezi olarak Ethereum, yıllar içerisinde bir miktar volatiliteye tanıklık etmiştir. Traderlardan bazıları, daha yüksek getiri sunmasından dolayı Bitcoin (BTC) yerine Ethereum (ETH) tercih etmektedir. Dikkatli olmakta fayda var çünkü volatilite hem yukarı hem de aşağı yönde mevcuttur. Likiditenin sağlıklı bir işarettir ve bir dijital para biriminin arkasında gerçek bir talep olduğunu ve traderların onu alıp satmaya devam etmekten memnun olduğunu gösteriyor. Likit olmayan bir varlığın içerisinde uzun vadeli bir değer bulmanız mümkün değildir.
Ethereum'a Yatırım Yapmanın Eksileri Nelerdir?
Ethereum’a yatırım yapmanın dezavantajları da değinilmesi gereken bir konudur. Bir yatırım aracı olarak ETH şu dezavantajlara sahiptir:
- Ölçeklenebilirlik: Ethereum ile ilgili ilk kayda değer dezavantaj ölçekleme sorunlarıdır. Blockchain ağı sakin dönemlerde iyi çalışıyor ancak boğa piyasasından ya da milyonlarca kişinin ağı kullandığı zamanlarda Ethereum buna ayak uyduramıyor. Ethereum'un ölçeklenme sorunları, iki büyük problemi de beraberinde getiriyor. Bunlar uzun işlem süreleri ve yüksek işlem ücretleridir. Hem uzun işlem süreleri hem de yüksek işlem ücretleri, geleneksel finans dünyasından ve finansal bankacılık sisteminden uzak durmak isteyen herkes için bir kâbus olarak nitelendiriliyor. Tek bir işlemi göndermenin yüzlerce dolara mâl olduğu bir blockchaini nasıl kullanacaksınız? Onay için saatlerce beklemeniz gerekecek. Ölçeklenebilirlik, ağın çekirdek geliştiricileri tarafından etkin bir şekilde üzerinde çalışılan bir konudur. Sharding uygulaması, iddia edildiğine göre projenin bütün ölçeklenme problemlerine çözüm getirecektir.
- Kodlama dili: Diğer bir problem ise projenin yazıldığı kod dilidir. Java, C ve Python ile uğraşan programcılar kolay bir şekilde ağa girip bir dApp geliştiremezler. Programcıların Solidity denilen bir kodlama dilini sıfırdan öğrenmeleri gerekir. Bu da yeni geliştiricilerin ağa katılma ve istenen dApp'leri oluşturma hızını düşürüyor.
- Sınırsız arz: Ether ağı ile ilgili bir başka problem de sınırsız arzdır. Bitcoin'den farklı olarak ETH, maksimum arza sahip değildir. Ağ, dilediği kadar token basabilir. Fakat yukarıda söz ettiğimiz işlem ücreti yakım ücreti sayesinde arz problemi biraz da olsa çözülüyor. Bu, her gün basılan Ether sayısını büyük ölçüde azaltıyor ve ETH'yi deflasyonist bir varlık haline getirme yolunda ilerliyor.
Son Söz
Ethereum, bu makalede daha önce bahsedildiği gibi, blok zinciri tabanlı hepsi bir arada bir platformdur. Şimdi en popüler soru, Ethereum'un diğer kripto para birimlerinden üstün olup olmadığıdır. Ethereum, Ether’e yatırım yapmanın yanı sıra, Ethereum ağını kullanan uygulamalar geliştiren firmalara da yatırım yapılabilmesi açısından önemli bir avantaja sahiptir. Ancak, Ether veya diğer kripto para birimlerine herhangi bir büyük yatırım yapmadan önce, ilgili tehlikeler hakkında bir mali danışmanla konuşmanız tavsiye edilir. Ethereum'un vaadine ve geleceğine inansanız bile, bu piyasadaki aşırı risk ve oynaklık göz önüne alındığında, yatırım yapmayı düşündüğünüz miktarın kaybetmeyi göze alabileceğiniz para olduğundan emin olmanız gerekir.
