Ethereum 101: Başlangıç Rehberi
RehberKripto para dünyasının popüler projelerinden biri olan Ethereum ile ilgili temel bilgileri burada bulabilirsiniz.
Ethereum, kripto para dünyasının en fazla ilgi gören projelerinden biri haline gelmiştir. Bu rehberimizde Ethereum'un ne olduğunu ve akıllı sözleşmelerin ve merkeziyetsiz uygulamaların Ethereum için ne anlama geldiğini mercek altına alacağız.
Kripto Meraklılarının Gözdesi Ethereum Nedir?
Vitalik Buterin ve Gavin Wood tarafından 2015 yılında hayata geçirilen Ethereum; kendi blockchain'inde akıllı sözleşmelerin ve merkeziyetsiz uygulamaların (Dapps) oluşturulmasını ve yürütülmesini mümkün kılan merkeziyetsiz, açık kaynaklı bir platform olarak karşımıza çıkıyor.
Ethereum; programlanabilir bir blockchain sunarak geliştiricilerin, merkezi bir otoriteye dayanmadan merkeziyetsiz finanstan (DeFi) dijital kimlik çözümlerine kadar çok çeşitli uygulamalar oluşturmalarına imkân tanıyor.
Ethereum'un merkezinde blockchain ağı yer alıyor. Blockchain; işlemlerin doğrulandığı ve kaydedildiği merkeziyetsiz, dağıtık bir halka açık defterdir. Söz konusu blockchain teknolojisi sayesinde platform üzerinde paylaşılan bilgiler (düğüm denilen bilgisayarlardan oluşan bir ağ aracılığıyla) manipüle edilemez ya da değiştirilemez.
Bu teknoloji, aynı zamanda ağ üzerinde gerçekleştirilen işlemlerde aracıları etkili bir şekilde devre dışı bırakıyor. Örneğin, emlak acentesi olmadan konut sözleşmelerinin düzenlenmesi ya da bankalar olmadan para transferlerinin yapılması mümkün oluyor.
Ethereum, bazı büyük farklılıklarla birlikte Bitcoin'in yeniliği üstüne kurulmuştur. Bitcoin, sadece bir ödeme ağı iken Ethereum ise daha çok sosyal ağlar, oyunlar ve finansal hizmetlerin yanı sıra gizliliğinize saygı duyan ve sizi sansürlemeyen diğer uygulamaların oluşturduğu bir pazar yeri gibidir. Ethereum topluluğu, ödemelerle yetinmeyerek eşler arası ve herkesin erişebileceği sağlam bir finansal sistem kuruyor.
Akıllı Sözleşmeler Ne Anlama Geliyor?
Akıllı sözleşmeler, kendiliğinden uygulanan sözleşmeler olarak ön plana çıkıyor. Bunlar, blockchain üzerinde kodlara yazılan sözleşme şartlarına sahiptir. Akıllı sözleşmeleri, basit bir şekilde "Ethereum blockchain'inde var olan bilgisayar programları" olarak da nitelendirebiliriz. Bu programlar, artık merkeziyetsiz uygulamalar ya da Dapp'ler olarak nitelendirdiğimiz programlardır.
Bir kullanıcıdan (ya da diğer bir sözleşmeden) gelen bir işlemle tetiklendikleri zaman yürütülen akıllı sözleşmeler, Ethereum'u yapabilecekleri konusunda oldukça esnek kılarken onu diğer kripto para birimlerinden ayrı tutuyor. Ethereum'da yayınlanan bir akıllı sözleşme, söz konusu platform var olduğu sürece çevrim içi ve çalışır halde olacaktır. Bu akıllı sözleşmeyi, artık yazarının bile kaldırması mümkün değildir.
Akıllı sözleşmeler, otomatik olmalarından dolayı hiçbir kullanıcıya ayrımcılık yapamıyor. Daima kullanıma hazır olan akıllı sözleşmelerin popüler örnekleri arasında kitlesel fonlama uygulamaları, sigorta, merkeziyetsiz alım satım borsaları, borç verme uygulamaları ve esasen aklınıza gelebilecek her şey yer alıyor.
Ethereum'un Can Damarı: Ether (ETH)
Ethereum, Ether (ETH) olarak bilinen yerel bir kripto para birimine sahiptir. Tamamen dijital olan ETH'yi, dünyanın herhangi bir yerinde bulunan herhangi bir kişiye anında gönderebilirsiniz. ETH'nin arzı, herhangi bir şirket ya da hükûmet tarafından kontrol edilmiyor. Bu kripto para birimi, merkeziyetsiz ve tümüyle şeffaftır.
ETH, "Ethereum'un can damarı" olarak kabul ediliyor. ETH gönderdiğiniz ya da bir Ethereum uygulaması kullandığınız zaman Ethereum ağından yararlanmak amacıyla ETH cinsinden bir ücret ödersiniz. Söz konusu ücret; bir blok üreticisinin, yapmaya çalıştığınız şeyi işlemesi ve doğrulaması için bir teşvik oluyor.
Ethereum'un kayıt memurları gibi olan doğrulayıcılar, kimsenin hile yapmadığını kontrol edip kanıtlıyorlar. Bir işlem bloğu teklif etmek için rastgele seçilen doğrulayıcılar, yeni piyasaya sürülen az miktarda ETH ile ödüllendiriliyorlar. Doğrulayıcılar tarafından yapılan iş ve onlar tarafından stake edilen fon, Ethereum'u hem güvenli hem de merkezi kontrolden uzak bir şekilde tutuyor.
ETH, Ethereum'a güç sağlıyor. ETH'nizi stake ettiğiniz zaman Ethereum'un güvenliğinin sağlanmasına katkıda bulunabilir ve ödüller kazanabilirsiniz. Böylece bir sistemde ETH kaybetme tehdidinin, saldırganları caydırdığını ifade edebiliriz.
Ethereum üzerinde tamamen farklı tokenler oluşturmak üzere ETH'yi teminat olarak kullanabilirsiniz. Bunun yanı sıra ETH'yi ve diğer ETH destekli tokenleri borç alabilir, borç verebilir ve faiz kazanabilirsiniz.
Ethereum'un Hisse Kanıtı (PoS) Mekanizmasına Geçişi
Ethereum, 2022 yılının Eylül ayının ortalarında "Merge" yükseltmesi ile iş kanıtı (PoW) denilen konsensüs mekanizmasından hisse kanıtı (PoS) olarak bilinen konsensüs mekanizmasına geçiş yapmıştır. Merge, pahalı kripto para madenciliği donanımı üzerinde doğrulamalar yapan ve çok fazla enerji tüketen madencilere yönelik ihtiyacı kademeli olarak ortadan kaldırmıştır.
Staking, Ethereum işlemlerini doğrulamak için madenciliğin yerini almıştır. Bu yöntem, işlem doğrulama sürecine katılmak için belirli bir miktarda kripto para birimini kilitlemeyi içermektedir.
Merge yükseltmesi, Ethereum ağının enerji tüketimini neredeyse yüzde 99,9 azaltmıştır. Diğer yandan, Ethereum için mimari bakımdan kayda değer değişiklikler de meydana gelmiş ve ETH'nin belirli koşullar altında deflasyonist olabileceği bir mekanizma ortaya çıkmıştır.
Sonuç olarak Ethereum, artık doğrulayıcıların açık bir şekilde ETH biçimindeki fonu Ethereum üzerindeki bir akıllı sözleşmeye stake ettiği PoS mekanizmasını kullanıyor. Stake edilen ETH, bir teminat işlevini görüyor ve doğrulayıcının dürüst olmaması ya da tembelce davranması halinde ortadan kaldırılıyor.
Doğrulayıcılar, ağ üzerinden üretilen yeni blokların geçerli olup olmadığını kontrol etmekten ve zaman zaman yeni blokları kendileri oluşturup çoğaltmaktan sorumlu oluyorlar.
Ethereum Üzerinde Hangi Merkeziyetsiz Uygulamalar Var?
Merkeziyetsiz uygulamalar ya da Dapp'ler; aslında Ethereum ağı tarafından popüler hale getirilen uygulamaların blockchain tabanlı, akılı sözleşme destekli versiyonlarıdır. Merkeziyetsiz ağların imkânlarını test eden çok sayıda Dapp'in hala deneysel olduğunu fakat finans, teknoloji, koleksiyon ve oyun kategorilerinde başarılı olan bazı öncülerin de var olduğunu ifade edebiliriz.
- Merkeziyetsiz finans uygulamaları, kripto para birimlerinin kullanımı aracılığıyla finansal hizmetlerin daha da geliştirilmesine yoğunlaşan uygulamalardır. Borç alma, borç verme, faiz kazanma ve özel ödemeler gibi finansal hizmetler sunan bu uygulamalar arasında Aave, Compound, Oasis, Uniswap, 1inch, Augur, Loopring, Balancer, Tornado Cash, Nexus Mutual vs. yer alıyor.
- Merkeziyetsiz teknoloji uygulamaları; geliştirici araçlarının merkeziyetsiz hale getirilmesine, kripto ekonomik sistemlerin mevcut teknolojiye dâhil edilmesine ve açık kaynaklı geliştirme çalışmaları için pazar yerlerinin oluşturulmasına yoğunlaşan uygulamalardır. Bu uygulamalar arasında Ethereum Name Service (ENS), Gitcoin, Golem, Brave, Opera vs. bulunuyor.
- Merkeziyetsiz sanat ve koleksiyon uygulamaları; dijital mülkiyete, yaratıcılar için kâr potansiyelinin artırılmasına ve sevilen yaratıcılar ile onların çalışmalarına yatırım yapmanın yeni yöntemlerinin keşfedilmesine odaklanıyor. Bu uygulamalar arasında SuperRare, Nifty Gateway, OpenSea, Rarible, CryptoPunks, Audius vs. yer alıyor.
- Merkeziyetsiz oyun uygulamaları, sanal dünyaların yaratılmasına ve gerçek dünya değeri taşıyan koleksiyon öğelerinin kullanımı ile diğer oyuncularla mücadele edilmesine odaklanıyor. Bu uygulamalar arasında Decentraland ve Axie Infinity vs. bulunuyor.
Ethereum Cüzdanları Nelerdir?
Ethereum cüzdanları, fonlarınıza ve Ethereum uygulamalarına erişebilmenizi sağlıyor. Ethereum hesabınızla etkileşime geçmenize imkân tanıyan cüzdanlar; bakiyelerinizi ve işlem geçmişinizi gösterirken size para göndermek ve para almak için bir yol sunuyor.
Bazı cüzdanların daha fazlasını da sunabildiğini söyleyebiliriz. Cüzdanlar, ayrıca Ethereum hesabınızı kullanarak herhangi bir merkeziyetsiz uygulamaya bağlanmanızı mümkün kılıyor.
ETH varlıklarınızı yönetmek için bir cüzdana ihtiyacınız var. Bunun için kendi ihtiyaçlarınız doğrultusunda AlphaWallet, MyEtherWallet, MetaMask, Bitkeep, Ledger, Coinbase Wallet, Keystone, Trezor, Infinity Wallet, Guarda ve Exodus gibi cüzdanları tercih edebilirsiniz.
Ethereum'u Nasıl Bir Gelecek Bekliyor?
Ethereum; ölçeklenebilirliğini, güvenliğini ya da sürdürülebilirliğini artıran düzenli güncellemelerden geçiyor. Ethereum kurucu ortağı Vitalik Buterin, geliştiriciler tarafından özellikle ölçeklenebilirlik problemine odaklanılacağını vurguluyor. Buterin, yeni güncellemeler ile birlikte 10 kat daha fazla ölçeklenebilirlik sağlanabileceğini dile getiriyor.
Ölçeklenebilirlik problemine çözüm aranırken Layer 2 projelerinin ivme kazandığı fark ediliyor. Ethereum'un daha uygun maliyetli ve daha verimli hale gelmesine imkân tanıyan Layer 2 projelerinin ilerleyen süreçte daha da artması bekleniyor. Ethereum ve Layer 2 projelerinin bir arada oluşunun, gelecek için önemli olduğu göz ardı edilmemelidir.
