Ethereum Whitepaper: Kripto Dünyasının Temel Taşları
RehberKripto para dünyasında büyük bir ses getiren Ethereum whitepaper ile ilgili en önemli detaylar hangileridir? İşte konu ile ilgili tüm merak edilenler...
Ethereum whitepaper, 2013 yılında Vitalik Buterin tarafından yazılmıştır. Kripto para dünyasının tarihinde çok önemli bir belge olan Ethereum whitepaper, Bitcoin'e kıyasla daha esnek ve ölçeklenebilir bir şekilde akıllı sözleşmeleri ve merkeziyetsiz uygulamaları (Dapps) destekleyebilecek merkeziyetsiz bir platformun planını ortaya koymuştur. Bu rehberimizde Ethereum whitepaper'ı ve bu belgenin kripto para endüstrisi üzerindeki etkisini mercek altına alacağız.
Ethereum Whitepaper'ın Ana Hatları
Ethereum whitepaper, merkeziyetsiz uygulamalar için bir platform olarak Bitcoin'in sınırlamalarına göz atarak başlıyor. Eşler arası işlemler için güvenli ve şeffaf bir platform sunan Bitcoin, karmaşık uygulamaları destekleyecek bir esnekliğe ise sahip değildir. Ethereum, bu probleme bir çözüm getirmek amacıyla geliştirilmiştir. Söz konusu platform; Turing complete programlama dillerini destekleyebilen, akıllı sözleşmelerin ve Dapp'lerin oluşturulmasına imkân tanıyan bir platform oluşturmayı hedeflemiştir.
Whitepaper'da Ethereum platformunun, akıllı sözleşmeleri uygulamak için Ethereum Sanal Makinesi (EVM) adlı bir sanal makinenin kullanımını içeren teknik mimarisi de irdelenmiştir. Ethereum ağı üzerinde çalışan EVM, çeşitli programlama dillerinin kullanımı ile Dapp'lerin oluşturulmasına imkân tanıyan korumalı bir ortamdır.
Whitepaper, aynı zamanda Ethereum platformunun yerel kripto para birimi olan Ether'in rolünü de ana hatlarıyla belirtmiştir. Ether, işlem ücretleri için bir ödeme aracı işlevini görmesinin yanı sıra geliştiriciler tarafından platformda Dapp'lerin oluşturulması ve korunması için teşvikler sağlıyor. Whitepaper'da Ether'in, Bitcoin ile benzer şekilde bir değer deposu olarak kullanılabileceğine de dikkat çekiliyor.
Blockchain Teknolojisinde Paradigma Değişikliği
Ethereum whitepaper, blockchain teknolojisinde önemli bir paradigma değişikliği getirmiştir. Bitcoin gibi amaçları sınırlı bir blockchain oluşturmak yerine Ethereum'un sistemi, daha geniş bir uygulama yelpazesi için tasarlanmıştır.
Söz konusu değişiklik; geliştiricilerin doğrudan Ethereum blockchain üzerinde merkeziyetsiz uygulamalar (Dapps) oluşturmalarına imkân tanıyarak blockchain tabanlı yeniliklerden oluşan, tümüyle yeni bir ekosistemin gelişiminin önünü açmıştır. Merkeziyetsiz uygulamalar, bu bağlamda blockchain teknolojisi üzerine inşa edilmiş uygulamaları ifade etmektedir.
Bitcoin ile Ethereum arasındaki en büyük fark amaçlarıdır. Bitcoin, eşler arası elektronik Bitcoin ödemeleri gibi belirli bir işlev sağlarken Ethereum ise geliştiricilerin diğer merkeziyetsiz uygulamaları oluşturmalarına ve devreye almalarına imkân tanıyan bir platform sunmaktadır.
Ezber Bozan Yenilik: Akıllı Sözleşmeler
Ethereum'un ezber bozan yeniliklerinden biri akıllı sözleşmelerdir. Whitepaper'da yer verildiği üzere akıllı sözleşmeler, belirli koşulların sağlanması halinde kendiliğinden uygulanan sözleşmelerdir. Sözleşmenin şartları ise doğrudan kod satırlarına yazılmaktadır.
Akıllı sözleşmeler, taraflar arasında mülk ve hisselerden bilgi ve paraya kadar değerli herhangi bir şeyin takasını yöneten bir grup kod olarak da nitelendirilmektedir. Bir akıllı sözleşme, bir dizi kritik koşulun sağlanmasının ardından mülk sahipliğinin otomatik olarak devredilmesini mümkün kılabilir. Bütün bunlar, herhangi bir insan müdahalesi olmadan gerçekleşebilir.
Söz konusu dijital sözleşmeler, geliştiricilerin Ethereum üzerinde merkeziyetsiz uygulamaları oluşturmalarına imkân tanıyarak aracıların gerekli olmadığı, güven gerektirmeyen bir sistemi teşvik ediyor. Böylece hem güvenliğin hem de verimliliğin artması sağlanıyor. Akıllı sözleşmelerin gücü ve çok yönlülüğü, finanstan lojistiğe kadar çok sayıda sektörde bir devrimi ateşlemiştir.
Ethereum Ekonomisinin İki Bileşeni: Gas ve Ether
Whitepaper'a göre; Ethereum ekonomisi, gas ve Ether olmak üzere iki tamamlayıcı bileşene dayanıyor. Ethereum ağının işletilmesi için gerekli bir unsur olan Ether, geliştiricilerin kaliteli uygulamalar yazmalarını ve ağın sorunsuz bir şekilde çalışmasını sağlamak için teşvik sağlayan bir yakıt gibidir.
Ether, merkeziyetsiz uygulamaların çalışmasını sağlayan bir yakıt gibi olmasının yanı sıra ticareti yapılabilir bir kripto para birimidir. Ether, geliştiriciler tarafından Ethereum ağındaki hizmetler ve depolama için işlem ücretlerini ödemek amacıyla kullanılır.
Diğer yandan, gas ücreti ise Ethereum ağında başarılı bir şekilde işlem yapmak ya da sözleşmeleri uygulamak için gereken ücreti ifade ediyor. Madencilerin blockchain'i korumak ve güvence altına almak için yaptıkları çalışmaların bedelini ödemek için gas kavramı tanıtılmıştır. Hisse kanıtı algoritmasının kullanıma sunulmasından sonra ise gas ücretleri, ETH stake etmenin ve doğrulamaya katılmanın ödülü haline gelmiştir.
Dikkat Çeken Yenilik: Ethereum Sanal Makinesi (EVM)
Whitepaper'a göre, kritik yeniliklerden biri de "sanal bilgisayar" ya da yazılım platformu işlevini gören Ethereum Sanal Makinesi (EVM) olmuştur. Akıllı sözleşmeler, EVM ve Ether tarafından destekleniyor.
Ethereum'u programlanabilir bir blockchain'e dönüştüren EVM, bütün akıllı sözleşmelerin zamanında çalışmasını sağlıyor ve bunları ağın geri kalanı ile koordine ediyor. EVM, bunu yaparken de Ethereum platformu üzerinde potansiyel olarak binlerce farklı uygulamanın geliştirilmesine imkân tanıyor.
Ethereum'un genel amaçlı bir blockchain olarak işlevselliği bakımından çok önemli olan EVM, Turing complete olduğu için herhangi bir programlama dilinde kodlanmış olan herhangi bir programı çalıştırabiliyor. Böylece geliştiricilerin, gelişen Web3 alanı için kolay bir şekilde özel akıllı sözleşmeler ve merkeziyetsiz uygulamalar oluşturmaları sağlanıyor.
Konsensüs Mekanizması: PoW vs. PoS
Ethereum gibi merkeziyetsiz bir sistemin herhangi bir merkezi aracı olmadan çalışabilmesi için ağın herhangi bir kötüye kullanım saldırısını caydırmak üzere hangi işlem kayıtlarının geçerli olduğu konusunda anlaşmaya varmasının bir yolu olmalıdır.
Whitepaper'da, Bitcoin ağı gibi Ethereum'un da hangi işlem kayıtlarının gerçek olduğu konusunda fikir birliğine varmak için iş kanıtı (PoW) algoritmasına güvendiği belirtilmiş ancak bunun, hisse kanıtı (PoS) algoritmasına dönüşecek şekilde ayarlandığına işaret edilmiştir. Ethereum'un güvenlik için hisse kanıtı algoritmasına geçeceği açıkça ifade edilmiştir.
Bilindiği üzere Ethereum, 15 Eylül 2022 tarihinde Merge güncellemesi ile gerçekten de hisse kanıtı algoritmasına geçiş yapmıştır. Merge; "Ethereum'un orijinal yürütme katmanının (doğuşundan beri var olan ana ağ), yeni hisse kanıtı konsensüs katmanı Beacon Chain ile birleştirilmesi" olarak açıklanmıştır. Yoğun enerji gerektiren madenciliğe yönelik ihtiyaca son veren Merge, bunun yerine stake edilmiş ETH'nin kullanımı ile ağın güvenli hale getirilmesini sağlamıştır.
Ethereum Whitepaper'ın Etkisi
Ethereum whitepaper, merkeziyetsiz uygulamaları ve akıllı sözleşmeleri tanıttığı için kripto para endüstrisi üzerinde önemli bir etkiye sahip olmuştur. Bu; geliştiriciler tarafından merkeziyetsiz, güven gerektirmeyen bir ağ üzerinde çalışabilecek Dapp'lerin oluşturulmasını sağlamıştır. Böylece oylama sistemleri, kimlik doğrulama ve tedarik zinciri yönetimi gibi uygulamalar için yeni olasılıkların ortaya çıktığı görülmüştür.
Akıllı sözleşmelerin tanıtılması; belirli koşulların sağlanması halinde otomatik olarak yürütülecek şekilde programlanabilen, kendiliğinden uygulanan sözleşmelerin oluşturulmasını mümkün kılmış ve böylece kripto endüstrisinde çığır açmıştır. Bu, birçok işlem türünde aracılara yönelik ihtiyacı ortadan kaldırarak maliyetleri azaltmış ve verimliliği ise artırmıştır.
Ethereum platformu, o zamandan beri kripto para endüstrisinde en yaygın kullanılan ve saygı duyulan platformlardan biri haline gelmiştir. Platformun ölçeklenebilirliği, esnekliği ve akıllı sözleşme desteği, onu merkeziyetsiz uygulamalar oluşturan geliştiriciler için popüler bir seçenek haline getirmiştir.
