Finansal Piyasalarda Açığa Satış (Short Selling) Nedir?
RehberAçığa satış teriminin ne anlama geldiğini, amacının ne olduğunu ve nasıl yapıldığını öğrenmek istiyorsanız yazımızı okuyabilirsiniz.
Açığa Satış Nedir?
Finansal piyasalarda açığa satış nedir? ya da bir başka deyişle short selling nedir? sorusunun yanıtı merak ediliyor. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Terimler Sözlüğüne göre; herhangi bir yatırımcının, portföyünde yer almayan bir varlığı özellikle fiyat düşme beklentisi olmak üzere birtakım gerekçelerle satması ve teslim zamanının gelmesi halinde bu varlığı piyasadan almasına ve teslim etmesine açığa satış deniyor.
Açık pozisyon veya short position ise menkul kıymet, altın ve döviz gibi bir finans aracı üzerinden elde edilen varlıkların aynı türden yükümlülükleri karşılayamayan bölümü anlamına geliyor. Döviz, yabancı para birimini temsil ediyor. Buna bir örnek verelim: 10 milyon dolar yükümlülüğün karşısında 5 milyon dolar varlık bulundurulması halinde arada bulunan 5 milyon dolar, açık pozisyona karşılık geliyor.
Açığa Satışın Amacı Nedir?
Açığa satmak, bir hisse senedi ya da başka bir menkul kıymet fiyatındaki düşüş üzerine spekülasyon yapan bir yatırım ya da ticaret stratejisi olarak karşımıza çıkıyor. Bu, sadece finansal okur yazarlığı ileri düzey olan tecrübeli traderlar ve yatırımcılar tarafından yürütülmesi gereken gelişmiş bir stratejidir.
Söz konusu strateji, traderlar tarafından spekülasyon olarak kullanılabilirken yatırımcılar ya da portföy yöneticileri tarafından aynı menkul kıymette ya da ilgili bir menkul kıymette uzun pozisyonun aşağı yönlü riskine karşı bir koruma olarak kullanılabiliyor.
Spekülasyon, kritik bir risk ihtimali taşımakla birlikte ileri düzey bir ticaret yöntemidir. Hedging ise riske maruz kalmayı azaltmak amacıyla bir dengeleme pozisyonu ortaya koymayı içeren daha yaygın bir yöntem olarak nitelendiriliyor.
Açığa satış kapsamında yatırımcının değerinin düşeceğine inandığı bir varlığın hisselerini ödünç alması ile bir pozisyon açılıyor. Yatırımcı, bu ödünç alınan hisseleri ilerleyen süreçte piyasa fiyatını ödemek isteyen alıcılara satıyor. Ödünç alınan hisselerin iade edilmesi gerekmeden önce yatırımcı, fiyat düşüşünün süreceğini ve hisseleri daha uygun bir maliyetle satın alabileceğini tahmin ediyor.
Burada kayıp ihtimali teorik olarak sınırsız oluyor. Bu da herhangi bir varlığın fiyatının sonsuza kadar tırmanabilme ihtimalinden kaynaklanıyor. Short selling nedir? sorusuna yanıt aradığımız bu yazıda sürecin nasıl işlediği ile ilgili bilgi vererek devam ediyoruz.
Açığa Satış Ne Oluyor?
Ekonomi ile ilgilenenlerin radarında olan açığa satış, bir hisse senedinin fiyatı düştüğünde kâr elde etmek için uygulanan bir ticaret stratejisidir. Bunun teoride yeterince basit göründüğünü ancak traderların dikkatli bir şekilde ilerlemeleri gerektiğini ifade edebiliriz.
Varlık fiyatı düşerken kâr elde etme fırsatını doğru bir şekilde tespit etmek güçtür. Sonuç olarak bu, genel olarak günlük traderlar tarafından tercih edilen kısa vadeli bir strateji olarak ön plana çıkıyor. Bahsettiğimiz strateji, traderların bireysel menkul kıymetlere ya da piyasaya geleneksel "al ve tut" yatırımcılarından farklı bir şekilde bakmalarını gerektiriyor.
Açığa satış gerçekleştirenler, piyasada hâkim olan yükseliş trendine karşı doğası gereği karamsar ya da bearish bir bakış açısı benimseme konusunda rahat olmalıdırlar. Bearish, "ayı piyasası" olarak da bildiğimiz bir terimdir. Söz konusu strateji, genel olarak karşıt yatırım ile uyumlu oluyor. Açığa satış yapanlar, birçok piyasa katılımcısı ile fikir birliğinin dışında kalan stratejilere yoğunlaşıyorlar.
Traderlar, muhtemel adayları araştırırken tipik olarak bir şirketin güncel mali durumunun temel analizine odaklanıyorlar. Bu şekilde ileride pay senedi için olası zayıflık kaynakları ortaya konarken bunun tarihsel işlem modellerine yönelik teknik analiz yapılıyor ya da sektörü etkileyebilecek tematik zayıflık için bir vaka oluşturuluyor. Bazı traderlar bir pay senedini shortlarken diğerleri ise borsa yatırım fonlarını (ETF'ler) içeren alım satım stratejileri vasıtasıyla bir piyasanın tamamını shortluyorlar.
Son olarak bazı traderlar, fiyat düşüşü halinde mevcut bir uzun pozisyondaki kayıpları en aza indirmek amacıyla açığa satış stratejisini bir koruma aracı olarak kullanıyorlar. Hedging stratejisinin bir parçası olarak açığa satış, fiyatların yükselmesine ya da düşmesine dayanarak bazı kazançların güvence altına alınmasına ya da kayıpların hafifletilmesine katkıda bulunuyor.
Açığa Satış İşlemi Nasıl Yapılır?
Dünya borsaları için de önemli bir terim olan short selling nedir? sorusunun yanıtı kapsamında stratejinin nasıl uygulandığını anlaşılır bir dille anlatacağız. Sadece birkaç basit tıklama ile bir hisse senedi satın alabilirsiniz ancak bunu shortlamak için takip etmeniz gereken daha fazla adım bulunuyor. Yani çoğu yatırımcı bir sabah uyanıp shortlamaya başlamak için karar veremez. Türkiye'de açığa satış, SPK tarafından belirli düzenlemelere tabi tutuluyor.
Elde bulunmayan sermaye araçlarının satılmasına açığa satış işlemi deniliyor. Yüksek fiyattan satılan bir hisse senedi, ilerleyen süreçte düşük fiyattan alınıyor ve sahibine teslim ediliyor. Bunu yapan kişi, arada bulunan farktan kâr elde etmiş oluyor. Bunu hemen bir örnek ile net hale getirelim.
Diyelim ki herhangi bir teknoloji şirketine ait bir hisse senedi var. Siz de bir yatırımcı olarak emir anında bu senedin fiyatının 100 TL olduğunu görüyorsunuz ancak belirli bir süre içerisinde fiyatın 90 TL'ye düşmesini bekliyorsunuz. Açığa satış işlemi vasıtasıyla elinizde bulunmasa bile bu senedi 100 TL üzerinden satabiliyorsunuz. Süre sona erdiği zaman daha önce sattığınız senedi teslim etmek zorundasınız.
Beklentinizin gerçekleşmesi ve süre sona erdiği zaman fiyatın 90 TL'ye gerilemesi halinde senedi 90 TL üzerinden alıyorsunuz. Bunu basit bir mantık ile şöyle özetleyebiliriz: 90 TL'ye aldığınız malı 100 TL'ye satıyorsunuz. Böylece cebinize 10 TL kalıyor.
Yatırımcı tarafından yüksek değerden satılan menkul kıymet, düşük değerden alınıyor. Süreç sonunda menkul kıymet yerine konuyor. Yatırımcı da arada bulunan değer farkından kazanç sağlıyor. Dünya borsaları için kayda değer bir yere sahip olan strateji, kripto para piyasalarında da yaygın olarak kullanılıyor.
Türkiye'de açığa satış işlemleri, genel olarak vadeli işlem ve opsiyon piyasası üzerinde gerçekleştiriliyor. Bunun için bankalar, kredi sözleşmesi imzalamak gerektiğini ifade ediyor. Vadeli işlem ve opsiyon piyasası, pay piyasası ve borçlanma araçları piyasası verileri birçok trader tarafından yakından takip ediliyor.
