Gizlilik Tabanlı Kripto Para (Privacy Coin) Nedir?
RehberPrivacy coin nedir? Gizlilik tabanlı kripto para nedir? Bu varlıkların çalışma sistemi nasıldır? En popüler örnekleri hangileridir? Ayrıntılar burada...
Dijital para birimleri, merkeziyetsiz işlemler ve ilgili hizmetler vasıtasıyla anonimliklerinden dolayı beğenilmektedir. 2009 yılında Bitcoin'in hayata geçirilmesinden bu yana söz konusu varlık ile çok sayıda benzerliğe sahip olan binlerce kripto para birimi piyasaya sürülmüştür. Bu kripto para birimleri merkeziyetsiz ve bir dereceye kadar anonim olsa da tümüyle özel değildir.
Bir kişinin başka bir kişiye 1 BTC gönderdiğini varsayalım. Bu durumda işlem, Bitcoin blockchainine kalıcı olarak kaydediliyor. Söz konusu kişilerin cüzdan adreslerini bilen herkes, Bitcoin işlemlerinin kayıtlarına erişim sağlayabiliyor. Bu teknik, işlemi sadece takma adlı yapıyor- anonim değil.
Aynı zamanda Etherscan gibi bir blockchain gezgini kullanarak Ethereum ekosisteminde yer alan her tokenin her işlemini kolay bir şekilde takip edebilirsiniz. Birinin wallet adresini bilmeniz halinde bütün işlem geçmişine ya da kripto varlıklarının boyutuna erişim sağlayabilirsiniz. Bu gerçeklik, izlenemez kripto para birimleri fikrini doğurmuştur. Privacy coin nedir? ya da gizlilik tabanlı kripto para nedir? sorularının yanıtı için yazımızı okumaya devam edebilirsiniz.
Privacy Coin Nedir?
Gizlilik, kimliğinizin ya da faaliyetinizin başkaları tarafından görülmesini engelleme kabiliyetidir. Privacy coin nedir? ya da gizlilik tabanlı kripto para nedir? sorularına şu şekilde yanıt verebiliriz: Bir kişiyi bir işleme bağlayabilecek herhangi bir bilginin yanı sıra işlem gören miktar ve cüzdan adreslerinin mevcut bakiyeleri gibi diğer bilgileri gizleyen kripto para birimleridir.
Örneğin; bir işlemin alıcısı ve göndericisi, işlem gören miktarı ve ilgili tarafları (kendileri) biliyor ancak aynı bilgilere başka kimse tarafından erişim sağlanamıyor. Bu da kullanıcıların anonimliklerini korumalarına ve işlem etkinliklerini gizlemelerine imkân tanıyor.
Tümüyle anonim olmak için aynı kişinin gerçekleştirdiği farklı işlemler arasında bağlantı kurulmasının imkânsız olması gerekiyor. Bütün gizlilik tabanlı kripto para birimleri, aynı düzeyde gizlilik sağlamıyor. Bu varlıklar, anonimlik derecelerine göre de değişiklik gösteriyor.
Privacy Coin Nasıl Çalışır?
Privacy coin nedir? ya da gizlilik tabanlı kripto para nedir? sorularına yanıt ararken söz konusu varlıkların çalışma sistemini irdelemek gerekiyor.
Cüzdan adresinizi kimliğinizle ilişkilendirmek ve blockchain üzerinde tamamının herkese açık olmasından dolayı ne kadar kripto paraya sahip olduğunuzu görmek mümkündür. Gizlilik varlıkları ile bunu yapmak çok daha güç olacaktır. Gizlilik tabanlı kripto para birimleri, genel olarak iki şekilde gizlilik sağlıyor:
- İşlemlerin arkasında yer alan kişilerin kimliklerinin gizlenmesi için anonimlik sağlanması.
- Dış gözlemcilerin bir işlem izini takip etmelerinin engellenmesi için izlenemezlik sağlanması.
Gizlilik coinleri, kullanıcılarını anonim ve işlemlerini de izlenemez hale getirmek amacıyla çeşitli yöntemler kullanıyor. Bu yöntemler zincir üstü ayak izlerinizi ve kimliğinizi etkin olarak gizleyebilse de mükemmel olmadıklarını ve tam bir anonimlik sağlayamayacaklarını belirtmekte fayda olacaktır. Bu yüzden gizlilik varlıklarını doğru amaçlar doğrultusunda kullanmanız gerekiyor. Söz konusu varlıkları kötüye kullanmanız halinde kolluk kuvvetleri sizi yakalayabilir!
Gizlilik tabanlı kripto para birimleri tarafından sık sık kullanılan birinci yönteme "karıştırma" deniyor. Karıştırma, bir işlemin göndericisi ile alıcısı arasında yer alan işlem zincirini kırmak amacıyla üçüncü taraf bir hizmetin (Tornado Cash gibi bir karıştırıcı) kullanılmasını içeriyor. Farklı bir kullanıcıya Bitcoin gibi bir kripto para göndermek istediğiniz zaman onun yerine akıllı sözleşmeler üzerinde çalışan karıştırma hizmetine gönderiyorsunuz.
Karıştırma hizmeti, daha sonra kripto varlıkları kendi likidite havuzlarında diğerleriyle karıştırmak ya da gönderici ile alıcı arasında bulunan bağlantıyı koparmak amacıyla birden fazla aracı adres kullanmak gibi birtakım tekniklere başvuruyor. Bu da herhangi birinin, işlemi orijinal göndericiye ya da alıcıya kadar takip etmesini zorlaştırıyor.
Amerika Birleşik Devletleri Hazine Bakanlığı; 8 Ağustos 2022 tarihinde ülkedeki müşterilerin Tornado Cash'i kullanmalarını yasaklamış, böylece gizlilik protokolleri ve genel olarak gizlilik varlıkları ile ilgili soru işaretleri uyandırmıştır.
İkinci yöntem ise "gizli adresler" olarak ön plana çıkıyor. Bu, her işlem için meydana getirilen tek seferlik bir adresin kullanılmasını içeriyor. Gizli adres, işlemin alıcısı tarafından oluşturuluyor. Gizli adrese herhangi bir coin gönderebiliyorsunuz. Bu da herhangi birinin, işlemi alıcıya kadar izlemesini zorlaştırıyor.
Gizlilik platformları, kullanıcılara anonimlik sağlamak amacıyla karıştırma ve gizli adresler gibi yöntemlerin yanı sıra "halka imza" ve "sıfır bilgi kanıtları" gibi yöntemleri de kullanabiliyor.
Halka imzalar, bir grup kullanıcının ortak bir adrese sahip olmasına imkân tanıyor. Böylece herhangi birinin, belirli bir işlemin hangi grup üyesi tarafından gerçekleştirildiğini tespit etmesi zorlaşıyor. Sıfır bilgi kanıtları ise kimliğinizi ve işlem detaylarınızı gizlerken bir ifadenin geçerliliğini, söz konusu ifade ile ilgili herhangi bir ek bilgiyi açığa vurmadan kanıtlamanıza olanak sağlıyor.
Gizlilik tabanlı kripto para birimlerinin en popüler örnekleri şu şekildedir:
Dash (DASH)
Dash, Bitcoin kaynak koduna dayalı olarak 2014 yılında kullanıma sunulmuştur. Orijinal adı Xcoin iken daha sonra gizlilik ve anonimlik niteliklerine dikkat çekmek amacıyla Darkcoin adını almıştır. İlerleyen süreçte ise elektronik para (digital cash) kavramının kısaltılmış yazımına göre Dash olarak yeniden markalaşmıştır.
Dash, "CoinJoin" denilen ("PrivateSend" özelliği olarak markalaşmış) bir yöntem kullanıyor. Bahsedilen yöntem, Dash'inizi diğer kullanıcılarla karıştırarak gizlilik sunuyor. Bu da özel işlemlerinizin tanımlanmasını ve işlem geçmişinizin takip edilmesini zorlaştırıyor.
İşlem tutarınız standart değerlere ayrılıyor. Bu değerler; 0,01 DASH, 0,1 DASH, 1 DASH ve 10 DASH oluyor. İşlem, daha sonra aynı tutarı göndermek isteyen diğer iki kullanıcının işlemleri ile karıştırılıyor. Herhangi bir müdahaleniz olmadan bu işlem arka planda gerçekleşiyor.
Dash, daha önce dünyanın ilk gizlilik merkezli kripto para birimi olduğunu ileri sürse de şu anda "gizlilik coini" etiketine karşı mesafeli duruyor. Gizlilik için en uygun hale gelmek yerine günlük işlemlerde kullanılan bir para birimine dönüşmek için hem hıza hem de kullanılabilirliğe odaklanmış durumda.
DashPay CEO'su Ryan Taylor; konu ile ilgili yaptığı bir açıklamada, varlığın gizlilik özelliklerini en aza indirgemiştir. Dash'in bir AEC yani anonimliği geliştirilmiş bir kripto para olmadığını dile getiren Taylor, Bitcoin'in çatallanmasıyla oluşan varlığın üzerindeki bütün işlemlerin tümüyle şeffaf olduğunu aktarmıştır.
Taylor; her bir işlemde yer alan bütün girdilerin, çıktıların, adreslerin ve tutarların kayıt altına alındığını ve herkesin bunları halka açık bir blok zincirinde görüntüleyebileceğini vurgulamıştır.
Monero (XMR)
Monero, şu anda en güvenilir ve en kanıtlanmış bir gizlilik varlığı olarak kabul ediliyor. Bu nedenle en popüler ve en büyük gizlilik varlığı olması şaşırtmıyor. 2014 yılında kullanıma sunulan Monero, Bytecode'a dayanmaktadır. Bytecode geliştiricilerinin bazı şüpheli şeyler yaptıkları öne sürüldüğü zaman topluluk, gizlilik odaklı eski bir coin olan Bytecode'u Monero için terk etmiştir.
Monero, gizlilik sağlamak üzere birlikte çalışan çok sayıda farklı teknolojiye güveniyor:
- Halka imzalar (Kimliklerini sahte kimliklerle karıştırarak gerçek göndericiyi gizliyor.)
- Gizli adresler (Sadece göndericinin ve alıcının, bir ödemenin hedefini bilmelerini sağlıyor.)
- RingCT (İşlem tutarını gizliyor.)
- Dandelion++ (Bir işlemi bir IP adresi ile ilişkilendirmeyi zorlaştırıyor.)
İşlemleri bağlanamaz ve izlenemez hale getiren Monero, hem göndericinin hem de alıcının kimliklerini ve transfer edilen işlem tutarlarını gizliyor.
Monero, işlemleri doğrulamak amacıyla bir iş kanıtı mekanizması olan RandomX'i kullanıyor. 2021 yılında proje, solo madencilik düzenlerinde olduğu gibi kullanıcılara düğümleri üzerinde tam kontrol sunan bir yan zincir üzerinde işleyen madencilik havuzu P2Pool'u tanıtmıştır.
Zcash (ZEC)
2016 yılında Electric Coin Company tarafından piyasaya sürülen Zcash, Bitcoin kaynak koduna dayalı başka bir gizlilik varlığıdır. Fakat orijinal bir şekilde Bitcoin protokolünün bir uzantısı olarak tasarlanan ve Bitcoin işlemlerinin anonimliğini artıracak bir gizlilik protokolü olan Zerocoin'e dayalı iyileştirmeler söz konusu olmuştur.
Zcash, bir yandan işlemlerin gizli kalmasına imkân tanırken diğer yandan kişilerin işlem ve adres bilgilerini titizlikle paylaşmalarına olanak sağlayarak Monero'ya daha iyi bir alternatif olmayı amaçlıyor. Zcash, iki tür adres kullanıyor:
- T Adresi: Bir Bitcoin adresine benziyor. İki T adresi arasında gerçekleşen bir işlem, tıpkı bir Bitcoin işlemi gibi çalışıyor. Gönderici, alıcı ve işlem değeri herkes tarafından görülebiliyor.
- Z Adresi: Tümüyle özeldir. İşlemleri korumak ve göndericinin kimliğini gizlemek amacıyla zk-SNARKs denilen yeni bir kriptografi biçimi kullanıyor. zk-SNARKs, Zero Knowledge Succinct Non-interactive Argument of Knowledge ifadesinin kısaltmasıdır. zk-SNARKs, temel bilgileri ifşa etmeden bir ifadenin gerçekliğini ispatlamanıza izin veriyor. İki Z adresi arasında gerçekleşen bir işlem varsa belirli bir zamanda blockchainde bir işlem gerçekleştiğini belirleyebiliyorsunuz ancak işlem katılımcıları ve dâhil olan para miktarı ile ilgili herhangi bir bilgi sahibi olamıyorsunuz.
Zcash işlemleri, otomatik bir şekilde anonim olarak yapılmıyor. Bu, isteğe bağlı bir özellik oluyor. Aralarından seçim yapabileceğiniz, farklı gizlilik düzeylerine sahip olan dört farklı işlem türü bulunuyor.
Beam (BEAM)
Beam; Mimblewimble ve LelantusMW olarak bilinen iki blockchain protokolünün bir kombinasyonu üzerinde işleyen, gizli bir merkeziyetsiz finans (DeFi) platformu olarak nitelendiriliyor. 2018 yılında piyasaya sürülen Beam; kullanıcı kimliklerinin, adres bakiyelerinin ve işlemlerin anonimliğini artırmanın yenilikçi yöntemlerini ortaya koymuştur.
Gizli DeFi'yi keşfetmeyi hedefleyen proje, işlem değerlerini ve metaverilerini gizleyen Mimblewimble protokolünü kullanırken blok zincirinin aşırı büyümesini azaltıyor ve ölçeklenebilirliği geliştiriyor. LelantusMW'nin uygulanmasıyla da bütün cephelerde anonimlik ve gizlilik getirmeyi amaçlıyor.
Projenin misyonu, kullanıcıların paraları üzerinde tam kontrole sahip olmalarına izin vermektir. Ekip; gizli, merkeziyetsiz ve kullanılabilir bir değer deposu ve değişim aracı sunmak amacıyla yeni bir blok zinciri ve bunu daha da geliştirip desteklemek üzere kendi kendini yöneten, güçlü bir topluluk oluşturuyor.
Privacy Coin Neden Önemlidir?
Kullanıcılar, artık mahremiyet konusunda her şeyden daha fazla endişe duyuyor. Finansal işlemler gibi önemli bilgiler söz konusu olduğunda ise bu endişe giderek büyüyor. Gizlilik tabanlı kripto varlıklar, merkeziyetsiz dünyada kullanıcıların menfaatlerinin korunması için önem arz ediyor.
Bu varlıklar, hassas kullanıcı verilerinin herkesin erişimine açık olmamasını sağlarken işlemler için güvenli bir alan meydana getiriyor. Gizlilik tabanlı dijital para birimleri, kısacası şu sebeplerden dolayı önemlidir:
Anonimlik
Gizlilik tabanlı kripto varlıklar, temelde anonimlik isteyen yatırımcılara hitap ediyor. Blockchain teknolojisinin halka açık defter yönü faydalı olsa da her yatırımcının ihtiyaçlarına hizmet etmiyor.
Gizlilik tabanlı kripto varlıklar, inceleme olmadan kullanıcıların herhangi bir miktarda işlem gerçekleştirebilmelerini garanti ediyor. Büyük miktarda kişisel bilginin ticari mal haline gelmesinden dolayı çok sayıda kişinin, mahremiyete her şeyden çok önem verdiklerini görüyoruz.
Finansal Güvenlik
Gizlilik tabanlı kripto varlıklar, kimlikleri korumaktan daha fazlasını yapıyor. Müşterilerle, rakiplerle ya da bilgisayarlarla büyük miktarlarda işlem gerçekleştiren bir işletme ya da kişi soruşturulabilir. Anonimlik, halkın bir anlaşmaya kimin katıldığını ya da bu anlaşmanın ne kadara mâl olduğunu bilmesini engelliyor.
Yukarıda yer alan avantajların yanı sıra gizlilik tabanlı dijital varlıklar yasa dışı faaliyetler için de kullanılabiliyor. Söz konusu varlıklar, genel olarak karaborsada yasa dışı mal satın almak için kullanılmalarının yanı sıra kara para aklama ya da vergi kaçakçılığı için de kullanılabiliyor. ABD merkezli uluslararası hukuk firması Perkins Coie tarafından hazırlanan bir rapora göre ise gizlilik varlıkları, diğer dijital varlıklara kıyasla daha az kara para aklama riski taşıyor.
