Kaydi Para (Money) Nedir?

Kaydi Para Nedir?  

Hepimiz günlük yaşamda düşük maliyetli alışveriş yaparken genel olarak madeni paralardan ya da banknotlardan faydalanıyoruz. Daha büyük maliyetli alışveriş yaparken ise ödemeleri genellikle nakit olarak değil banka kartı ya da para transferi ile gerçekleştiriyoruz.  

Böyle bir durumda alıcının hesabından satıcının hesabına para transfer ediliyor yani fiziksel bakımdan herhangi bir para değişimi yaşanmıyor. Alıcının hesap bakiyesinin azaldığını ve satıcının hesap bakiyesinin ise arttığını görüyoruz. İşte bu şekilde hesaplarda ortaya çıkan bakiyeler için kullanılan terim "kaydi para" oluyor.

Kaydi para, müşteri olarak hesabınızdan para çektiğiniz zaman nakit para haline geliyor. Nakit para ise müşteri olarak hesabınıza para yatırdığınız zaman yeniden kaydi para oluyor. Sonuç olarak hesaptan para çekilmesi ya da hesaba para yatırılması halinde yeni bir para oluşturulmuyor. Bu durumda para yalnızca biçim değiştirmiş oluyor. Kaydi para nedir? sorusuna yanıt ararken şimdi de para yaratma sürecine geçiş yapıyoruz.  

Kaydi Para Nasıl Yaratılır?  

Kaydi para, kısacası ödeme işlemlerinde kullanılan banka mevduatı olarak tanımlanıyor. Mevduat; dilediğiniz vakit ya da belirli bir vadenin ardından çekilmek üzere yatırdığınız paralara karşılık geliyor. Söz konusu tanım doğru olmakla birlikte iki açıdan eksiktir:  

• Birincisi; mevduatın, dolayısıyla kaydi paranın ortaya çıkması için kesin olarak finansal kuruluşa para yatırılması gerekmiyor. Para yatırılmadan da bu mümkün olabiliyor. Bir müşterinin; elinde bulunan bir çek veya senedi ya da borsa üzerinde satılması amacıyla bir tahvili kuruluşa vermesi halinde mevduat ortaya çıkıyor. Bu durumda kuruluşa herhangi bir para ödenmiyor. Bunun yerine yalnızca bir alacak hakkı devredilmiş oluyor. Banka; böylece çek, senet ya da tahvil tutarı kadar müşterisine borçlanıyor. Müşterinin mevduatı da aynı oranda artış gösteriyor.

Örnek: Simge, bankaya elinde bulunan hisse senedini satmak istiyor. Hisse senedinin bedeli olan para, kuruluş tarafından Simge'nin hesabına yatırılıyor. Bu durumda kaydi para artış gösteriyor.  

İtibari Para (Fiat Currency) Nedir?

Rehber 1 yıl önce Hüseyin Özlan

İtibari Para Nedir?Devlet tarafından düzenlenmiş bir para birimi itibari para olarak karşımıza çıkıyor. Altın ya da gümüş gibi fiziksel bir emtia tarafından değil onu piyasaya süren devlet tarafından destekl...

ABD

• İkincisi ise kredi yöntemidir. Kredi verme sürecinde yaratılan vadesiz mevduat, kaydi para olarak nitelendiriliyor.

Örnek: Mustafa, otomobil satın almak amacıyla kredi çekiyor. Kredi tutarının transfer edilmesi halinde Mustafa'nın hesap bakiyesi artış gösteriyor. Mustafa, otomobilin bedelini ödemek amacıyla hesabında yer alan bu parayı kullanarak satıcının hesabına gönderiyor. Böylece bir hesaptan diğer hesaba kaydi para akmış oluyor. Kredi yoluyla kaydi para oluşturulurken para arzı da artıyor. Kaydi para nedir? sorusu kapsamında paranın kim tarafından yaratıldığı da önemli bir konudur.

Kaydi Para Kim Tarafından Yaratılır?  

TCMB tarafından "kâğıt para" ve Darphane tarafından "madeni para" yaratılırken banka tarafından mevduat parası olarak da bilinen "kaydi para" yaratılıyor. Şimdi faiz kavramının devreye girdiği bir örnek ile finansal sistemde kritik bir yere sahip olan para yaratma mekanizmasını açıklamakta fayda var. İşte faiz kavramı ile karşı karşıya geldiğimiz örnek:

Bir yıl vade ve yüzde 10 faiz ile bankaya 1,000 lira yatırdığınızı ve diğer tarafta söz konusu mevduatı kredi olarak kullanmayı hedefleyen bir şirketin bulunduğunu düşünelim. Bu mevduat, bir yıl vade ve yüzde 15 faiz ile olacak şekilde şirkete veriliyor.  

Yukarıda söz ettiğimiz 1,000 liranın hepsi verilemiyor. Buradan belirli bir tutarda kesinti gerçekleştiriliyor. Zorunlu karşılık olarak adlandırılan bu tutar, TCMB’ye zor dönemlerde kullanmak amacıyla yatırılıyor.  

Zorunlu karşılık oranı bu örnekte yüzde 10 olsun. 1,000 liranın yüzde 10'u yani 100 lira TCMB’ye aktarılıyor. 900 lira ise şirkete kredi olarak veriliyor. Şirket, 900 lirayı acilen kullanmaya yönelik bir ihtiyaç duymuyorsa bunu mevduat olarak tutuyor.  

900 liranın yüzde 10'u yani 90 lira TCMB’ye gönderiliyor. 810 lira ise tekrar kredi olarak veriliyor. İlk baştaki 1,000 liranın kuramsal olarak 10 bin liralık bir toplama ulaşma ihtimali bulunuyor.