Lale Dönemi (Tulip Mania) Nedir?

Lale dönemi ya da Lale çılgınlığı (Tulip mania), 17. yüzyılda Hollandalı yatırımcıların çılgınca lale satın alıp fiyatlarını benzeri görülmemiş seviyelere çıkarmasıyla gerçekleşen büyük bir emtia/finans balonunun hikayesidir. Peki, tulip mania döneminin tam hikayesi nedir?

Lale Dönemi (Tulip Mania) Nedir?

16. yüzyılda lale soğanları, patates, biber, domates ve diğer sebzelerle birlikte Avrupa'ya geldi. Baharatlar ve doğu kilimlerinin ortaya çıkardığı egzotizme benzer bir etki yarattı. Lalenin Avrupa'ya ilk girişi, 1554 yılında Osmanlı İmparatorluğu'ndan Viyana'ya ilk lale soğanlarını ve tohumlarını gönderen Kutsal Roma İmparatoru I. Ferdinand'ın Türkiye Sultanı'na gönderdiği elçisi Ogier de Busbecq'e atfedilir.

İlk olarak laleler, pahalı oldukları ve zenginler bahçelerine ektiği için satın alınan bir statü öğesiydi. Lale koleksiyonundan yoksun olmak, herhangi bir servet sahibi için zevksizliğin bir kanıtı olarak görülüyordu. Zenginlerin ardından, Hollanda toplumunun tüccarlık yapan orta sınıfı, daha zengin komşularını taklit etmeye çalıştı ve lale talep etmeye başladı.

Bununla birlikte, aynı zamanda, lalelerin çok kırılgan olduğu düşünülüyordu, dikkatli bir şekilde yetiştirilmeden güçlükle nakledilebildiklerine ve hatta zar zor canlı tutulabildiklerine inanılıyordu. 17. yüzyılın başlarında, profesyonel yetiştiriciler, yerel olarak lale yetiştirmek ve üretmek için teknikleri geliştirmeye başladılar ve bugüne kadar varlığını sürdüren gelişen bir iş sektörü kurdular.

Yukarıdaki resim Jan Brueghel the Younger tarafından çizilen ve bu dönemi hivic yaparak eleştiren ünlü bir resimdir.

1634'te lale çılgınlığı Hollanda'yı kasıp kavurdu. Lale soğanlarına sahip olma saplantısı o kadar büyüktü ki, ülkenin sanayisi ihmal edildi ve halk, en düşük seviyesine kadar bile lale ticaret işine girişti. Yatırımcılar için tek bir lale soğanı 4.000 hatta 5.500 florine kadar mal oluyordu. Bu da, bugünün parasıyla en iyi lalelerin 750.000 dolardan fazlaya mal olduğu anlamına geliyor.

1636'da talep o kadar arttı ki Amsterdam Borsası'nda lale satışı için düzenli pazarlar kuruldu ve profesyonel finans tüccarları harekete geçti. Herkes sadece bu nadir lale soğanlarından bazılarını satın alıp daha pahalıya satarak para basıyor gibiydi. O zamanlarda fiyatın sadece yükselebileceği ve lale çılgınlığının sonsuza dek süreceği düşünülüyordu. İnsanlar, karşılayabileceklerinden daha fazla lale satın almak için marjlı türev sözleşmeleri kullanmaya başladı. Ancak, lale dönemi ne kadar hızlı başladıysa o kadar hızlı tepetaklak oldu.

Arz ve Talep (Supply and Demand) Nedir?

Rehber 3 yıl önce Burak Atik

Arz ve talep (supply and demand), ekonominin dört ilkesinden biridir. Bir şey satın alırsak, onun için talep yaratırız. Bir şey satarsak, onun için arz yaratırız. Arz ve talep, finansal piyasaları yönlendire...

Dijital Varlık

Şubat 1637'de fiyatlar düşmeye başladı ve bir daha yükselişe geçmedi. Keskin düşüşün arkasında, insanların krediyle lale soğanları satın alıp, bunları kâr ederek sattıklarında borçlarını geri ödemeyi ummaları gerçeği vardı. Ancak fiyatlar düşmeye başlayınca, lale soğanı sahipleri mallarını ne pahasına olursa olsun satmaya ve bu süreçte iflas bildirmeye zorlandı. 1638'de lale soğanı fiyatları normale döndü. Aşağıdaki grafik 1636-1637 yıllarındaki lale soğanı fiyatın endeksini göstermektedir.

Tüm bu çılgınlığın ortasında, hiç kimse tüm parasını gerçek değeri olmayan bir parça yeşillik üzerine yatırdığını düşünmedi. Bayiler sözleşmeleri yerine getirmeyi reddettiler, fiyatlar düştü ve insanlar kimsenin istemediği bir sürü güzel çiçekle baş başa kaldı... Ülkenin ekonomisi çökmese de, spekülasyon yapan ve alım satıma katılan kişiler bir gecede yoksullaştı.

Lale Çılgınlığı ile Bitcoin (BTC) İlişkili mi?

Lalelerin ve Bitcoin'in en büyük ilişkisi, her ikisinin de gerçeği yansıtması gerekmeyen sansasyonel manşetlerin kurbanı olmalarıdır. Ayrıca Bitcoin (BTC) dijital para biriminin hikayesi lale çılgınlığınından daha uzundur ve fiyatlar son zamanlarda düşerken, bunun lider kripto para birimi için bir balon olup olmadığını yalnızca zaman gösterecektir.

Başka bir ortak nokta? Bitcoin (BTC) ve lale fiyatlarının yükselmesinin bir nedeni var. Laleler, hayattaki daha ince şeyleri ilk kez karşılayabilen, büyüyen bir orta sınıf arasında popüler hale gelen lüks bir üründü. İster lale ister kereste olsun, talep arzı geçtiğinde her zaman fiyatlar artar.

Bitcoin'e (BTC) gelince, altından veya ABD dolarından daha içsel bir değere sahip olmadığı doğrudur. Ancak bu, hiçbir Bitcoin (BTC) varlığının değersiz olduğu anlamına gelmez. Bazıları, Bitcoin (BTC) teknolojisinin onu dünyanın en güvenli veri tabanı yapabileceğini iddia ediyor. Ve bu, tıpkı altın gibi, kıtlığı ile Bitcoin’i (BTC) iyi bir değer saklama aracı yapıyor.

Bitcoin (BTC) fiyatının yeni zirvelere ulaşıp ulaşamayacağını veya sıfıra düşüp düşmeyeceğini yalnızca zaman gösterecektir. Ancak Bitcoin'in (BTC) hikayesi ile tulipmania arasında birkaç benzerlik vardır:

İnsanlar gücü yettiği kadarını harcadı: Hiçbir yatırım fırsatı, bir şeyler ters giderse aylık giderlerinizi karşılayamama riskine değmez. Risklerinizi en aza indirmek için saygın bir kripto para borsası kullanın ve kira paranızı Bitcoin (BTC) gibi değişken bir varlığa yatırmaktan kaçının. 

Bitcoin (BTC) alıcıları araştırmalarını yaptılar: Yapılan son araştırmalar, kripto para birimi sahiplerinin %9'unun Bitcoin’in (BTC) nasıl çalıştığını anlamadığını gösterdi. Bu kişilerden biri olmayın. Lale, hisse senedi, mülk veya kripto paralardan satın alıyor olun, zor kazandığınız parayı harcamadan önce araştırma yapmak için zaman ayırın. 

Kripto para birimleri satın almak için zengin bir tüccar olmanıza gerek yok: Gerçekten de lale finansal balon olayı, Hollanda toplumunda insanların para içinde doğmadan nasıl zengin olabileceğini gösteren bir değişimin parçasıydı. Bununla birlikte, çok fazla nakit paranız yoksa, sahip olmadığınız parayla kripto paralara atlamak yerine her ay yalnızca küçük bir miktar kripto para birimi yatırımı yapmak daha iyidir. Bu şekilde, fiyatlar düşerse, günlük yaşamınızı veya mali hedeflerinize ulaşma becerinizi etkilenmez.

Lale Çılgınlığının Önemi

1600'lerde Hollanda’da yaşanan tulip mania genellikle açgözlülük, aşırılık ve finansal çılgınlığın bir örneği olarak gösterilir. O zamanlarda lale soğanı fiyatları, temel unsurlarla değil, kaçırma korkusu ve kalabalık psikolojisiyle olağanüstü boyutlara ulaştı. Bununla birlikte, son analizler lale çılgınlığının aslında bugün 2001 öncesi dotcom hisse senetleri, 2008 öncesi yüksek faizli konut piyasası veya 2022 öncesi küresel kripto para piyasası gibi diğer balonlarla ilişkili olarak atıfta bulunulan yaygın finansal krizlerden biri olup olmadığını sorguluyor. Hatta bu araştırmacılar, tulip mania fikrinin açgözlülüğü ve aşırılığı ehlileştirmede bir benzetme veya ders olarak büyük ölçüde abartıldığını da öne sürüyorlar. Lale soğanı piyasa balonunun ve çöküşünün gerçek boyutu ve ciddiyeti, gerçekte, şu anda inandırıldığımızdan çok daha küçük olduğunu iddia ediyorlar.