Merkezi Olmayan Uygulamalar (dApps) Nedir?
RehberOyun, finans, sosyal medya gibi birçok alanda faaliyet gösteren merkezi olmayan uygulamalar nedir? Dapps nedir? Nasıl çalışır? Avantajları nelerdir?
Bitcoin (BTC) kripto para biriminin çıkışından bu yana, Bitcoin ve Ethereum gibi kripto para birimlerinin kullandığı teknoloji olan blockchain, para birimlerini barındırmanın ötesinde yepyeni kullanım alanlarıyla karşımıza çıktı. Şimdi bahsedeceğim kavram ise; oyun, finans, enerji, güvenlik ve sosyal medya gibi birçok alanda geliştirme yapmak için kullanılıyor.
Finans denilince akla genellikle borç verme, borçlanma, borsa ve benzeri kavramlar gelir. Bunların her biri, bankalar gibi merkezi bir otorite tarafından desteklenir. Yalnız, finansın geleceği söz konusu olduğunda, çoğu kişi kripto para borsaları ve blok zinciri teknolojisini gelecekteki finansın temsilcileri olarak görüyor. Hal böyle olunca, merkezi olmayan bir yerde, borç verme gibi basit mali işler nasıl işler?
Eğer bu paragraf dikkatinizi çektiyse, Merkezi Olmayan Uygulamalar nedir? Dapps nedir? Nasıl çalışır? Gelin hep birlikte bakalım.
Merkezi Olmayan Uygulamalar Nedir? Dapps Nedir?
Dapp’ler, merkeziyetsiz uygulamalar anlamına gelen, açılımı decentralized applications olan, Ethereum (ETH) ağı tarafından popüler hale getirilen, uygulamaların blockchain tabanlı akıllı sözleşme destekli sürümleridir. Kısaca şöyle özetlenebilir; dApp merkezi olmayan bir blok zinciri veya diğer dağıtılmış defter sistemi üzerinde, akıllı sözleşme yoluyla otonom olarak çalışabilen dijital uygulamalara verilen isimdir.
Dapp’ler, tıpkı geleneksel uygulamalar gibi davranırlar fakat onları gelenekselden ayıran bazı özellikler mevcuttur. Örneğin; dApp, insan müdahalesi olmadan çalışır ve herhangi bir varlığa ait değildir. Merkeziyetsiz uygulamalar, hayatımızın bir parçası olan akıllı telefonlarımızdaki standart mobil uygulamalara benzer bir görünüme sahiptirler ve adından da anlaşıldığı gibi merkeziyetsiz eşler arası (Peer to Peer, P2P) ağlarda çalışırlar.
Merkeziyetsiz Uygulamaların Özellikleri
- Açık kaynak kodludur: Dapp'lerin kaynak kodu herkese açıktır, bu da herkesin merkeziyetsiz uygulamaları doğrulayabileceği, kullanabileceği, kopyalayabileceği ve değiştirebileceği anlamına gelir. Kullanıcılar, dApp üzerinde yapılacak değişiklik için teklifler oluşturabilir veya bu teklifleri oylayabilir.
- Güvenlidir: Veri güvenliğini sağlamak için dApp üzerindeki tüm bilgiler kriptografik olarak güvene alınır ve birden fazla kullanıcı tarafından idare edilen herkese açık, merkezi olmayan bir blockchain üzerinde tutulur.
- Tokenizedir: Merkeziyetsiz uygulamalara kriptografik bir token ile erişilebilir. Merkeziyetsiz uygulamalar, Ethereum (ETH) gibi kripto para birimlerini benimseyebilir veya İş Kanıtı (PoW) ve Hisse Kanıtı (PoS) gibi bir konsensüs mekanizmasını kullanarak yerel bir token oluşturabilir. Oluşturulan token veya coin, madencilik ve staking yapanları ödüllendirmek için kullanılabilir.
- Özelleştirilebilir: tüm dApp'lerin, yalnızca belirli bir platformda çalışabilen tanımlayıcı bir kodu vardır. Her dApp, standart web tarayıcılarında çalışmaz, bazıları yalnızca belirli dApp'leri açacak şekilde ayarlanmış ve özelleştirilmiş kodlara sahiptir.
- DeFi desteklidir: Dapp'ler, blok zincirlerinde finansal işlevleri yerine getirdiği merkezi olmayan finansta (DeFi) kullanılmıştır. Merkezi olmayan finans, merkezi finansmanı bozmak ve maliyeti düşürmek için eşler arası işlemleri onaylar.
Merkezi olmayan uygulamalar nedir daha detaylı öğrenmek için, çalışma mantığını bilmek ve anlamak gerekir.
Merkeziyetsiz Uygulamalar Nasıl Çalışır?
Merkeziyetsiz uygulamalar, akıllı sözleşmeler sayesinde merkezi olmayan bir ağda çalışır. Bu da demek oluyor ki; dApp merkezi bir sunucuda çalışmaz. Kısaca, veri depolama için Ethereum (ETH) ağını, uygulama mantıkları için akıllı sözleşmeleri kullanırlar.
Dapp kullanıcıları, işlemlerin güvenli, gizli ve değişmez olduğunun bilincinde olarak şifreli işlemleri izleyebilirler. Bir dApp’in çalışması için, blok zincirine yüklenmesi gerekir.
Akıllı sözleşmeler, bir dizi talimatı yerine getirmek için tasarlanmış bir kod parçası olarak ifade edilen sözleşmelerdir. Dapp'ler temelde bir dizi bağlantılı akıllı sözleşmedir.
Akıllı sözleşme, herkesin görmesi ve tam olarak bu kurallara göre çalışması için zincir üzerinde yaşayan bir dizi dijital kural gibidir, anlaşmalara ve işlemlere aracılık eder. Merkezi olmayan uygulamaları Ethereum ağına dağıtıldıktan sonra değiştiremezsiniz. Uygulamalar, bir birey veya şirket değil, sözleşmeye yazılan mantık tarafından kontrol edilir.
Yukarıda bahsettiğim tüm bu özellikler, bir dApp’in tatmin edici bir şekilde çalışmasını sağlar. Dapp’lerin hızlı gelişimi ile merkezi olmayan finans (DeFi) ve bankacılıkta daha fazla benimsenmeleri, kullanıcılar için büyük ölçüde yararlıdır.
Dapp’lerin Avantajları ve Dezavantajları
Merkezi olmayan uygulamalar nedir detaylıca yazdık fakat dApp’ler, geleneksel uygulamalara benzer gözükse de, muadillerine kıyasla birçok avantaja sahiptir. Tabii ki her projede olduğu gibi dezavantaj sayılabilecek bazı durumlar da vardır.
Avantajları
- Merkezi sistemler, piyasa üzerinde veri sızıntısı veya dolandırıcılığa maruz kalarak kullanıcılarını riske atabilir. Merkezi olmayan uygulamaların dağıtık ağ üzerine inşa edilmesi, onları saldırılara daha az açık yapar.
- Bir arıza durumunda, P2P ağı dApp'lerin minimum aksama süresi ile çalışmaya devam etmesini sağlar.
- Dapp'lerle etkileşim kurmak için kimlik bilgilerini sunmak gerekmez. Bunun yerine, dApp'lere bağlanmak için bir kripto cüzdanı kullanılabilir.
- Dappler, kripto para birimlerini temel işlevlerine kolayca entegre eder. Örneğin; Ethereum üzerindeki dApp'ler, üçüncü taraf ödeme sağlayıcılarını entegre etmeye gerek kalmadan ETH coin cinsinden ödeme kabul eder.
Dezavantajları
- Merkezi bir otoritenin olmaması, daha yavaş güncellemeler ve platform değişiklikleri anlamına gelebilir.
- Bir dApp’e erişmek için, kullanıcıların dApp destekli bir tarayıcı indirmesi, gerekli coin veya kripto parayı o cüzdana göndermesi ve oradan etkileşim kurması gerekir. Teknoloji ile iç içe olan kullanıcılar ortada bir sorun görmese de, insanların büyük çoğunluğunu nereden başlayacağını bilmeyebilir.
- Bitcoin blok zinciri akıllı sözleşmeleri desteklemez, bu nedenle birçok kişi Bitcoin (BTC) kripto para birimi ağını bir dApp ağı olarak kabul etmez.
Yazının sonuna geldik ve merkezi olmayan uygulamalar nedir, dApps nedir sorusunun cevabını detaylıca verdik. Merkezi olmayan uygulamaların çoğu Ethereum ağı üzerinde yer almaktadır çünkü Ethereum (ETH), dApp geliştiricilerinin mevcut kullanım alanlarını artırabilmesi için sağlam bir altyapı sunar. Fakat ilerleyen zamanlarda geliştiriciler, merkeziyetsiz uygulamaları BNB Chain, EOSIO (EOS), Solana (SOL), Tron (TRON), Polygon (MATIC), Avalanche (AVAX) gibi diğer blok zinciri ağlarının üzerinde de geliştirmeye başlamıştır.
