Stabil Kripto Paralar (Stablecoins) Nedir?
RehberStabil kripto paralar (stablecoins) nedir? Nasıl çalışır? Türleri nelerdir? Avantajları ve dezavantajları nedir? Hepsi şimdi tüm detaylarıyla Koinbox'ta...
Kripto para birimleri son derece değişkendir. Globalleşen dünyada, dijital para birimi ve türevlerine olan ilgi, yüksek oynaklıklar yaşanmasına rağmen her geçen gün artıyor dersek yanlış söylemiş olmayız. Ancak stablecoin'ler, diğer varlıkların aksine adından da anlaşılacağı gibi dayanak varlığına sabit olarak işlem görmektedir.
Peki kripto para piyasası için adeta vazgeçilmez olan stablecoin (stablecoins) nedir? Nasıl çalışır? Türleri nelerdir? Avantajları ve dezavantajları nelerdir? Hepsi ve daha fazlası şimdi tüm detaylarıyla Koinbox'ta...
Stabil Kripto Paralar (Stablecoins) Nedir?
Stablecoin’ler, fiyat istikrarı sağlamak için tasarlanmış dijital varlıklardır. Diğer kripto para birimlerinden farklı olarak, stablecoin, ABD doları veya Euro da dahil olmak üzere borsalarda alım satım yapılan belirli kaydi (fiat) para birimleri gibi varlıklara 1’e 1 oranında sabitlenebilir. Kaydi (fiat) para birimi, altın veya gümüş gibi emtialar tarafından desteklenmeyen devlet destekli para birimlerini ifade eder.
Stablecoin’ler, riskli varlıklar olarak adlandırılan kripto para birimlerinin yaşadığı oynaklık sırasında, yatırımcılara güvenli liman olmayı hedefler.
İlk stablecoin projesi, 2014 yılında piyasaya sürülmüştür. Stablecoin'ler, sektöre giriş yaptıktan sonra ilk olarak itibari döviz ticareti çiftleri sunmayan ticaret platformlarında kripto para birimleri satın almak için kullanıldı.
Tether (USDT), şu anda en büyük ve en popüler proje olmasına rağmen ilk çıkış yapan stablecoin değildir. BitUSD, BitShare blok zincirinde bir token olarak yayınlanan ilk stablecoin oldu. Öncü stablecoin, blockchain endüstrisindeki en önemli isimlerden Charles Hoskinson ve Dan Larimer’in buluşuydu.
BitUSD, BitShares’in yerel tokeni BTS tarafından desteklendi ve bir dizi başka kripto ile teminatlandırıldı.
Stablecoin’lerin uygulanabilirliği, kripto para ticareti ve merkezi olmayan finansın (DeFi) çok ötesine geçiyor. Genel olarak stablecoin’ler, bir bütün olarak ele alındığında kripto para piyasasının ciddi bir payını oluşturuyor.
Özellikle benimsenmelerinin giderek artmasıyla birlikte stablecoin’ler, artık borç verme platformları gibi çeşitli blockchain tabanlı finansal hizmetlerde bile kullanılıyor.
Stablecoin (Stabil Coin) Nasıl Çalışır?
Stablecoin nedir sorusunun yanıtını tam anlamıyla öğrenmek için, sistemin nasıl çalıştığını bilmek oldukça önemlidir. Stablecoin'ler, algoritmalar veya geniş rezervler aracılığıyla başka bir varlığın fiyatına bağlı kripto para birimleridir. ABD dolarının fiyatını izleyenler söz konusu olduğunda, bu 1 dolardır. Kripto para birimleri, kısa bir süre içinde önemli fiyat dalgalanmaları görebilir. Stablecoin'lerin ana avantajı, fiyatlarının sabitlendikleri varlıkla olan eşitliği korumasıdır.
En popüler stablecoin'ler, kaydi para birimlerine (dünyadaki hemen hemen her ülke tarafından verilen standart para birimleri) sabitlenir. Piyasa oynaklığının yüksek olduğu zamanlarda, fiyat dalgalanmaları yaşayan kripto para birimleri, fiat çıpaları nedeniyle normalde fazla hareket etmeyecek olan kaydi para destekli stablecoin'lerle takas edilir.
Stablecoin'ler ayrıca, tüccarların blok zincirindeki merkezi olmayan bir finans (DeFi) protokolü dahilinde zincir dışı bir varlığa (altın gibi) yatırım yapmasına olanak tanır. Ayrıca, tüccarların varlıkları bir blok zincirinden diğerine taşımasına da izin verir. Örneğin, Wrapped Bitcoin (WBTC), sahiplerinin Ethereum ağındaki BTC fiyatını temsil eden bir varlığa yatırım yapmasına izin veren bir Bitcoin’e sabit para birimidir. Ethereum (ETH) ağının daha fazla uygulama ve işlem türünü desteklemesi, WBTC'yi kullanmak isteyen yatırımcılara fayda sağlar.
Ayrıca stablecoin’ler, teminat olarak veya arzı kontrol etmesi gereken algoritmik formüller aracılığıyla rezerv varlıkları bünyesinde bulundurabilir.
Tether (USDT), Bitcoin ve Ethereum’un arkasında yer alarak sektörün en önemli stablecoin projesi olmaya devam ediyor. Devlet teminatlı bir stablecoin olan Tether, kullanıcılarına düşük ücretler ve istikrar sunarak blok zincir türevleri arasında köprü işlevi görmek için oluşturulmuştur. Realcoin ismiyle piyasaya sürülen Tether (USDT), 6 Ekim 2014’te Reeve Collins, Brock Pierce ve Craig Sellars tarafından üretilmiştir.
Maker DAO ekibi tarafından yönetilen DAI, dünyanın ilk merkeziyetsiz stablecoin’i olarak karşımıza çıkıyor. ERC 20 tokeni olan DAI, akıllı sözleşmelerdeki diğer dijital varlıklarını kilitleyerek 1:1 değerini korumaktadır. Maker Protocol’ün yerel tokeni olan DAI, 2014 yılında Rune Christensen tarafından kurulmuştur.
USDD, sektörün en önemli isimlerinden biri olan Justin Sun’ın projesi TRON’a bağlı bir stablecoin’dir. 2022 yılında piyasaya sürülen USDD, merkeziyetsiz algoritmik bir stablecoin’dir ve ABD dolarına sabitlenmiştir diyebiliriz.
Stablecoin’lerde Arbitraj Nedir?
Arbitraj, aynı varlığın (bir para birimi, emtia veya menkul kıymet) iki ayrı piyasada aynı anda satın alınması ve satılması sürecidir. Geçici fiyat eşitsizlikleri, tüccarların A pazarında düşük alım ve B pazarında yüksek satış yapabileceği bir kâr fırsatı yaratır. Fiyat farkı çok küçük olsa da, arbitraj tüccarları binlerce birimde işlem yaparak para kazanabilir.
Stablecoin fiyatlarının teorik olarak ABD dolarına (veya en yaygın olanı ABD doları olmasına rağmen diğer itibari para birimlerine) tam olarak 1:1 sabitlenmesi gerekmesine rağmen, piyasa güçleri fiyatın 1 doların üzerinde ve altında dalgalanmalara neden olur.
Diyelim ki Tether (USDT) bir borsada 0,95 dolara düştü. Bir tüccar bu fiyattan borsadan alım yapabilir, ardından garantili 1$ karşılığında Tether hazinesine geri satabilir ve işlem sırasında net 0,05$ (eksi işlem ücretleri) kâr elde edebilir. Kulağa pek değerli gelmiyor, ancak yatırımcılar arbitraj sürecini kullanarak büyük meblağlar elde etmeyi başarabilirler.
Stablecoin (Stablecoins) Nedir, Türleri Nelerdir?
Stablecoin'ler, sabitlendikleri varlıkların türüne göre birkaç kategoriye ayrılabilir. Peki stablecoin türleri kaç sınıfa ayrılabilir? Gelin şimdi bunlara hep birlikte bir bakalım.
Fiat Destekli Stablecoin’ler: Fiat destekli stablecoin'ler, kaydi para birimleriyle desteklenen kripto para birimleridir. ABD doları, pound ve euro bunlara örnek olarak gösterilebilir. Piyasa değeri açısından Tether (USDT), Binance USD (BUSD) ve USD Coin (USDC), şu anda en çok öne çıkan projeler olarak karşımıza çıkıyor.
Rezervlerle ilgili bilgilerin nasıl olduğu konusunda kesin bir tutarlılık yoktur. Ancak istisnalarda elbette ki mevcuttur. USD Coin (USDC), rezervlerini düzenli olarak açıklamaktadır. Tether (USDT) ise, FTX borsasında yaşanan çöküşün ardından rezerv kanıtlarını her 3 ayda bir yayınlamaya karar verdi.
Öyle ki, ABD Emtia Vadeli İşlemler Ticaret Komisyonu doğru olmayan bilgileri vermesinden dolayı Tether’e 2021’de 41 milyon dolarlık para cezası ödetmiştir.
Kripto Para Destekli Stablecoin’ler: Kripto para destekli stablecoin'ler, başka bir kripto para tarafından desteklenen sabit paralardır. Bu tür stablecoin projelerinin en büyük riski hack olaylarıdır. Bir bilgisayar korsanı, akıllı sözleşmelerdeki hataları kullanarak verilere ulaşabilir ve çalabilir.
Wrapped Bitcoin (WBTC), kripto para destekli stablecoin projeleri arasındaki en önemli varlıktır.
Algoritmik Stablecoin’ler: Algoritmik sabit paralar, diğer kripto para birimleri tarafından desteklenir, ancak bu destek tam olarak o kripto para biriminin tüm rezervi ile desteklenmez. Ayrıca birden fazla kripto para ile desteklenebilir. Bu tür stabil kripto paralar, DeFi dünyasındaki işlemlerin otomatik olarak yapılmasını sağlayan akıllı sözleşmelere dayanır.
Terra USD (UST) krizi sonrası, algoritmik stablecoin’ler yatırımcılar için bir soru işareti oluşturmaya başladı ve güven kaybetti. Bu tarz projelerde teşvik yapısı bozulursa, tüm ekosistem başarısızlıkla sonuçlanabilir. Öyle ki, geçtiğimiz yıl kripto para sektörü tam da bununla karşı karşıya kaldı. UST, Terra’nın merkeziyetsiz DeFi protokolü olan Anchor’dan yüklü miktarda para çekmeye başladığında fiyat düşüşe geçti. Piyasada domino etkisi yaratan bu yüksek hacimli para çekme işlemleri, devamında UST’yi dengelemek için büyük çaplı LUNA basımı ve satışına yol açtı.
UST değerini korumak için yapılan LUNA hamlesi, ciddi bir arz artışına sebep oldu ve LUNA fiyatı ciddi bir satış baskısıyla karşı karşıya kaldı. O zamanlarda piyasanın en önemli projelerinden biri olarak görülen Terra (LUNA), tarihler 11 Mayıs’ı gösterdiğinde %99’dan fazla düştü ve 0.01 dolara kadar geriledi.
Stablecoin’ler Nerede ve Ne İçin Kullanılır?
Stablecoin nedir? Nerede ve nasıl kullanılır sorularının yanıtları da oldukça basittir. Blok zincirine dayalı olmak, stabilcoin sahiplerinin sayısız fırsattan yararlanmasına olanak tanır. İlk stablecoin'ler, borsalarda kaydi para birimi ikamesi olarak çıkarıldı. Günümüzde stablecoin’ler kripto paralara giriş yaparken alınan ilk varlıklardandır. Bir diğer daha önemli kullanım durumu ise yatırımcılara diğer kripto varlıklarının volatilitesinden uzakta güvenli bir sığınak sağlamasıdır.
Kripto para birimlerinin sabit bir fiyatı olmamasından ve stablecoin'lerin düşük oynaklığa sahip olmasından dolayı yatırımcılar riskleri azaltmak istedikleri zamanlarda stablecoin satın alarak fonlarını blok zincirinde tutar. Stablecoin'ler ayrıca geleneksel tasarruf hesaplarının sunduğu oranlardan daha iyi oranlarda borç veya merkezi olmayan finans (DeFi) alanında kripto para destekli krediler almak için kullanılabilir. Son olarak stablecoin’ler bazı platformlarda stake edilerek pasif gelir elde edilebilir.
Stablecoin'ler, paranın sınırlar ötesine taşınmasını daha ucuz ve verimli hale getirir. Böylece maaş ve diğer ödemeleri kripto para birimi ile ödemek için kullanılabilir. Blockchain ile para taşımak için yalnızca bir işlem ücreti ödenmesi gerekir.
Ayrıca blok zincirde, sınır ötesi işlemler, çok sayıda faktöre bağlı olarak birkaç saniye içinde sonuçlanabilir. Bir işlemin gerçekleşme süresi, kullanılan ağ tipi, potansiyel ağ tıkanıklığı, ücret olarak ödenen tutar ve işlem karmaşıklığına göre değişmektedir. Bununla birlikte, geleneksel finansal sistemin sınır ötesi işlemleri çözmesi günler alabilir.
Stablecoin’lerin Avantajları Ve Dezavantajları Nelerdir?
Kripto para birimi, insanlara sayısız fayda sağlamak, onları merkezi bankacılık sistemlerinin yükünden kurtarmak ve yeni bir finansal ekosistem oluşturmak için icat edildi ve tasarlandı.
Peki stablecoin’lerin avantajları ve dezavantajları neler olabilir? Gelin şimdi bunlara hep birlikte bir bakalım.
Avantajları
- Stablecoin’ler, itibari para birimlerinin istikrarını blok zincirine getirir. Böylece kullanıcılar yerleşik uygulamalarla etkileşime girebilir. Bu da, stablecoin’lerin itibari para birimlerinin daha güvenli ve şeffaf versiyonu olmasını sağlamaktadır.
- Stablecoin’ler bir para birimi olarak kullanılabilir ve işlem ücretleri kaydi para birimlerinden daha ucuzdur. Blockchain tabanlı uygulamalarda, stablecoin sahipleri dijital varlıklarını diğer uygulamalarda korumak için kripto paralarıyla desteklenen krediler alabilir veya sigorta yaptırabilir.
- Stablecoin’ler, sınır ödesi ödemeleri daha hızlı ve daha ucuz hale getirir. Visa ve Mastercard gibi kredi kartı şirketlerinde, işlem başına ortalama %2’lik bir ücret alınmaktadır. Stablecoin’ler, kullanımıyla birlikte bu durumu avantaja çevirebilir ve çok daha düşük oranlarda ücretlendirme yapabilir.
- Ticaret platformlarında yaygın olarak kabul edilen sabit paralar, anlaşılması kolay olmasının yanı sıra banka hesabı olmayan işletmelerin para göndermesine ve almasına da yardımcı olabilir.
- Emtia destekli stablecoin’ler, değerli metalleri taşımayı kolaylaştırır ve rezervleriyle aynı değeri korurken bu varlıkların kesirli bir şekilde alım ve satımına olanak sağlar.
Dezavantajları
- Merkezileşme sorunu, stablecoin’ler için çok ciddi bir problemdir. Kripto para birimlerinin merkeziyetsizcilik üzerine çıkarılması ve olası bir stablecoin düzenlenmesi göz önüne alındığında, bu durum ciddi riskleri beraberinde getirebilir.
- Şeffaflık eksikliği de, stablecoin’ler için bir dezavantaj olarak kabul edilir. Tether gibi sektörün en önemli sabit coin platformunun bile rezervlerini paylaşmaması, mevcut yapı ile ilgili bazı soru işaretlerini beraberinde getirmektedir.
- Kripto para piyasasındaki pek çok işlem, stablecoin’ler üzerinden gerçekleşmektedir. Yaşanacak olası bir saldırı veya sistem açığı, sektöre çok ciddi bir hasar yaşatabilir.
